W Norwegii pracuje bardzo wielu naszych rodaków, według szacunku obecnie ich liczba dochodzi do 200 tys. Niestety okazuje się, że wobec niektórych osób podejmowane są przez norweskie organy podatkowe działania, które pociągają za sobą opodatkowanie naszych obywateli, które nie odpowiada umowie o unikani podwójnego opodatkowania. Sytuacja jest tym bardziej dramatyczna, iż stosowana praktyka postępowania podatkowego przez organy podatkowe wobec naszych podatników często nie ma wiele wspólnego z powszechnie przyjętymi standardami postępowania. Postępowanie jest prowadzone pod z góry założoną przez norweskie organy podatkowe tezę, dowody przedstawiane przez naszych podatników są pomijane, a wystąpienia zainteresowanych pozostają bez odpowiedzi.
Ministerstwie Finansów odniosło się do tych problemów w odpowiedzi na interpelację poselską (nr 22403) wyjaśniając, iż zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Przepis ten stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a ustawy).
Oznacza to, że osoby, które mieszkają w Polsce, a np. pracują czasowo za granicą, podlegają obowiązkowi podatkowemu w Polsce od całości dochodów, tj. uzyskanych w Polsce, jak i uzyskanych za granicą.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 umowy wynagrodzenie, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce osiąga z pracy najemnej w Norwegii, może być opodatkowane w Polsce. Jednakże jeśli praca wykonywana jest na terytorium Norwegii, to osiągane za nią wynagrodzenie może być również opodatkowane w tym państwie. Umowa daje zatem prawo do opodatkowania tego rodzaju dochodu obu państwom.
Powyższa zasada nie powoduje jednak podwójnego opodatkowania dochodów uzyskanych za granicą. Umowy zmierzają do unikania podwójnego opodatkowania poprzez określenie metody unikania podwójnego opodatkowania lub ustanowienie prawa do opodatkowania dochodu tylko w jednym państwie.
Mianowicie wynagrodzenie może być opodatkowane tylko w państwie miejsca zamieszkania pracownika, jeżeli:
a) pracownik przebywa w Norwegii łącznie nie dłużej niż 183 dni podczas roku finansowego i wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę, który nie ma w Norwegii miejsca zamieszkania lub siedziby;
b) wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w Norwegii.
Zauważyć należy, że pobyt w Norwegii nieprzekraczający 183 dni, o którym mowa w interpelacji, jest zatem jednym z warunków koniecznych do spełnienia, ale nie jedynym, uzasadniającym opodatkowanie dochodów tylko w Polsce.
Jeśli zatem powyższe przesłanki zostaną spełnione łącznie, to otrzymane przez osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w Polsce wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej na terytorium Norwegii będzie podlegać opodatkowaniu wyłącznie w Polsce.
W przeciwnym przypadku, gdy powyższe warunki nie zostaną spełnione, wynagrodzenie otrzymane za tę pracę może być opodatkowane w obu państwach.
W tej sytuacji w Polsce będzie miała zastosowanie metoda unikania podwójnego opodatkowania wynikająca z umowy - metoda wyłączenia z progresją (art. 24 umowy).
Zgodnie z tą metodą w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochód uzyskany za granicą, jednak dla ustalenia stawki podatku dla pozostałych dochodów osiągniętych w Polsce stosuje się stawkę podatku wyliczoną dla całego dochodu (tzn. uzyskanego w Polsce i z zagranicy).
Natomiast w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą zastosowanie znajdzie art. 7 umowy, zgodnie z którym zyski przedsiębiorstwa z siedzibą w Polsce podlegają opodatkowaniu tylko w Polsce, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność w Norwegii przez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność w ten sposób, zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w Norwegii, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi.
Zatem jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność na terytorium Norwegii za pośrednictwem ˝zakładu˝, jego dochody mogą podlegać opodatkowaniu w Norwegii.
W tej sytuacji, podobnie jak w przypadku dochodów z pracy najemnej, w Polsce będzie miała zastosowanie metoda unikania podwójnego opodatkowania wynikająca z umowy - metoda wyłączenia z progresją (art. 24 umowy).
Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należy, iż przedstawiony w interpelacji stan faktyczny nie daje podstaw do jednoznacznego stwierdzenia, że norweskie organy podatkowe naruszyły przepisy umowy.
Jednocześnie należy podkreślić, że celem umowy jest rozdzielenie pomiędzy poszczególne jurysdykcje prawa do opodatkowania i w żadnym przypadku umowy nie dają podatnikowi prawa wyboru jurysdykcji podatkowej.
Ponadto minister finansów zauważa, że jeżeli osoba jest zdania, że działania jednego lub obu umawiających się państw powodują lub spowodują jej opodatkowanie, które jest niezgodne z postanowieniami umowy, wówczas może ona, niezależnie od środków przewidzianych w prawie wewnętrznym tych państw, przedstawić swoją sprawę właściwemu organowi tego umawiającego się państwa, w którym ma ona miejsce zamieszkania lub siedzibę. Sprawa powinna być przedłożona w ciągu trzech lat, licząc od dnia pierwszego zawiadomienia o działaniu powodującym opodatkowanie niezgodne z postanowieniami umowy (art. 24 ust. 1 konwencji z dnia 9 września 2009 r. między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Norwegii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu - Dz. U. z 2010 r. Nr 134, poz. 899).