Zasadniczo amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika nabyte lub wytworzone we własnym zakresie kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania środki trwałe, a także nabyte i nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania wartości niematerialne i prawne. Podatnicy dokonują od nich odpisów amortyzacyjnych, przy czym nie dotyczy to tych podatników, którzy ze względu na ogłoszoną upadłość obejmującą likwidację majątku nie prowadzą działalności gospodarczej. Odpisów dokonuje się, gdy wartość początkowa środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 3,5 tys. zł. W przypadku gdy wartość początkowa środka trwałego jest równa lub niższa niż 3,5 tys. zł podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22h-22m ustawy o PIT albo jednorazowo - w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, albo w miesiącu następnym.
Zasady wyceny
Warto wiedzieć, w jaki sposób przepisy nakazują dokonywać wyceny środków trwałych dla celów amortyzacji. Jest to istotne o tyle, że prawidłowe ustalenie wartości początkowej środka trwałego stanowi podstawę do tego, by naliczane od niej odpisy amortyzacyjne stanowiły koszty uzyskania przychodów.
I tak, za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uważa się w razie nabycia w drodze kupna - cenę ich nabycia, w razie częściowo odpłatnego nabycia - cenę ich nabycia powiększoną o wartość przychodu, a w razie wytworzenia we własnym zakresie - koszt wytworzenia. Przypomnijmy, że za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji. Kwota należna zbywcy jest pomniejszana o podatek od towarów i usług z wyjątkiem przypadków, gdy VAT nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku. W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku. Za koszt wytworzenia uważa się wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych. Chodzi tu zwłaszcza o odsetki od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania.
Wkład niepieniężny
Z kolei w przypadku nabycia tych środków w postaci aportu wniesionego do spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej za wartość początkową uważa się ustaloną przez wspólników na dzień wniesienia wkładu lub udziału, wartość poszczególnych środków trwałych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej z dnia wniesienia wkładu. Gdy przedmiotem aportu jest np. samochód osobowy, jego wartość początkową wspólnicy spółki powinni ustalić samodzielnie na dzień wniesienia wkładu, w wartości nie wyższej od wartości rynkowej. Szczególna sytuacja ma miejsce wtedy, gdy wspólnicy spółki - jako osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej - dokonali zakupu powypadkowego, używanego samochodu osobowego, a następnie przeprowadzili niezbędne naprawy i remonty w celu doprowadzenia pojazdu do stanu używalności. Wycena wspólników spółki powinna wówczas opierać się na poniesionych kosztach związanych z nabyciem samochodu oraz doprowadzeniem go do stanu używalności (nakłady poniesione na naprawy i remonty), jednak z zastrzeżeniem warunku, że tak ustalona wartość początkowa nie będzie przewyższać wartości rynkowej. Jednocześnie, aby stwierdzić, że ustalona przez wspólników wartość początkowa nie przewyższa wartości rynkowej, można posiłkować się aktualnym katalogiem wartości rynkowej pojazdów osobowych lub wyceną dokonaną przez rzeczoznawcę. Wycena dokonana przez rzeczoznawcę nie może stanowić jednak wartości początkowej środka trwałego wniesionego aportem do spółki. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych tylko w jednym przypadku, określonym w art. 22g ust. 9, pozwala ustalić wartość początkową środka trwałego w wysokości określonej przez biegłego (por. postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Sandomierzu z dnia 20 grudnia 2006 r., nr PF/415-15/06).
Opinia biegłego
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych tylko na zasadzie wyjątku pozwalają na dokonanie wyceny wartości początkowej środka trwałego przy skorzystaniu z pomocy rzeczoznawcy. Ma to miejsce w sytuacji, gdy nie można ustalić kosztu wytworzenia zgodnie z zasadami określonymi w art. 22g ust. 4 ustawy o PIT.
Jeżeli podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia, wartość początkową środków trwałych ustala się w wysokości określonej z uwzględnieniem cen rynkowych, przez biegłego powołanego przez podatnika. Chodzi tutaj o uwzględnienie cen środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia. Trzeba jednak mieć na względzie, że taki sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach. Może to dotyczyć sytuacji, gdy dany środek trwały został wykonany sposobem gospodarczym i ustalenie kosztów wytworzenia tego środka trwałego nie było możliwe w oparciu o koszty wytworzenia tych środków. Zdarza się, że specyfika wytworzonego środka trwałego oraz długi czas jego konstruowania powodują, że podatnik nie ma dokumentów potwierdzających poniesione wydatki, co w konsekwencji powoduje, że brak możliwości ustalenia wartości wytworzenia środka. W takich przypadkach wyliczenie wartości początkowej wytworzonego środka trwałego dla celów amortyzacji odbywa się z udziałem biegłego.
WARTOŚĆ POCZĄTKOWA PRZY NIEODPŁATNYM NABYCIU
Za wartość początkową środków trwałych nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób uznaje się wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w inny sposób.
PRZYKŁAD
KIEDY WARTOŚĆ WYCENIA BIEGŁY
Włodzimierz Nowak prowadzący działalność gospodarczą zdecydował się na wprowadzenie do ewidencji środka trwałego - samochodu osobowego, który został złożony (zmontowany) z innych pojazdów. W tym przypadku samodzielne wyliczenie wartości środka trwałego według zasad określonych w ustawie o PIT nie jest niemożliwe. W związku z tym podatnik skorzystał z pomocy rzeczoznawcy, który wycenił środek trwały. Z uwagi na to, że podatnik nie posiada faktur dokumentujących poniesione wydatki, udział biegłego w wycenie okazał się niezbędny.
Edyta Wereszczyńska
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 22g ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).