Rzecznik praw obywatelskich, eksperci podatkowi, a nawet Ministerstwo Finansów są zgodni: świadczenia na zaspokajanie potrzeb rodziny nie powinny podlegać opodatkowaniu. Tymczasem przepisy są nieprecyzyjne, zainteresowani wciąż płacą, a pytanie: dlaczego - ciągle pozostaje bez odpowiedzi.
Brak możliwości dokonania podziału dla potrzeb podatku dochodowego od osób fizycznych świadczenia na zaspokajanie potrzeb rodziny i uwzględnienia, że część przypadająca na dzieci nie stanowi przychodu – budzi zdaniem rzecznika praw obywatelskich wątpliwości. Podobnego zdania są eksperci.
– Z kontrowersyjną sytuacją mamy do czynienia w przypadku wypłacania świadczeń na rzecz współmałżonka, gdy małżeństwo formalnie istnieje, a małżonków łączy ustawowa wspólność małżeńska – twierdzi Grzegorz Wiśniewski z Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners. Jego zdaniem powstaje wątpliwość, czy znajdujący tu zastosowanie art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kreuje typowy obowiązek alimentacyjny, a uzyskiwane na jego podstawie środki należy uznawać za dochód podlegający opodatkowaniu, czy też należy tu mówić o alimentach jako specyficznej formie zaspokajania potrzeb rodziny, niekreującej przychodu do opodatkowania.
Potrzeby rodziny
– Potrzeby rodziny to zarówno wspólne potrzeby całej grupy rodzinnej, jak i potrzeby indywidualne poszczególnych jej członków. W związku z tym, mimo iż uprawnionym do wytoczenia powództwa o dostarczenie środków utrzymania jest małżonek, treścią powództwa jest żądanie zasądzenia odpowiednich świadczeń na rzecz całej rodziny – twierdzi Sławomir Łuczak, radca prawny w Kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak.
W konsekwencji zasądzone świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny stanowią, co do zasady, przychód wszystkich uprawnionych członków rodziny, a nie tylko małżonka-powoda – podkreśla.
Jego zdaniem odmienne traktowanie w zakresie konsekwencji podatkowych otrzymywanych przez dzieci świadczeń z tytułu obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny i świadczeń alimentacyjnych nie znajduje żadnego logicznego uzasadnienia.
Twierdzenie, że części świadczenia przypadające na dzieci nie mogą być traktowane jak „alimenty na rzecz dzieci”, powoduje, że mimo alimentacyjnego charakteru świadczenia, w sytuacjach gdy będzie ono zasądzone na rzecz rodziny, do której należą dzieci, na płaszczyźnie podatku dochodowego od osób fizycznych świadczenie będzie traktowane inaczej niż alimenty na rzecz dziecka. Tymczasem, jak podkreśla RPO, w obu przypadkach – zarówno wtedy, gdy zasądzone zostały alimenty na rzecz dziecka, jak i wtedy, gdy zasądzone zostało świadczenie na zaspokojenie potrzeb rodziny – chodzi o świadczenie o charakterze alimentacyjnym, gdzie zobowiązanym jest ta sama osoba. Wówczas sytuacja podatkowa osoby, na rzecz której zostało zasądzone świadczenie jest gorsza od tej, gdy zamiast powództwa o zasądzenie świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny osoba ta występuje z powództwem o zasądzenie alimentów odrębnie na rzecz swoją i dziecka.
Z rzecznikiem zgodził się minister finansów (zob. pismo nr PB5/IMD-033-2-SM6-375/06). Jego zdaniem świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny nie powinny podlegać opodatkowaniu.
Zmiany są konieczne
Jak zauważa Grzegorz Wiśniewski, brak wyraźnego przepisu regulującego taką sytuację powoduje, iż organy podatkowe prawdopodobnie przyjmą interpretację, w myśl której alimenty wypłacane małżonkowi w trakcie trwania małżeństwa należy potraktować tak samo, jak alimenty wypłacone byłemu małżonkowi po orzeczonym rozwodzie, tzn. zaliczyć je u otrzymującego do przychodów z innych źródeł. Podobnie twierdzą niektórzy eksperci. Podkreślają jednak konieczność odpowiednich zmian w przepisach.
Skoro świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny zasądzone są imiennie na rzecz małżonka, to w świetle tak skonstruowanych przepisów powinny być traktowane jako przychód tego małżonka – bez względu na faktyczne przeznaczenie tych środków – twierdzi Piotr Augustyniak, doradca podatkowy w kancelarii Hogan & Hartson. Jego zdaniem świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny nie mogą być utożsamiane z alimentami na rzecz dzieci.
– Zgodnie z prawem podatkowym są to inne pojęcia, chociaż cel ekonomiczny tego rodzaju świadczeń jest w praktyce ten sam. Zasadne wydaje się zatem dokonanie stosownych zmian w przepisach, zwłaszcza że nie są one w tym zakresie dostatecznie precyzyjne – dodaje.
Ministerstwo Finansów obiecuje, że uwzględni tę kwestie przy kolejnej nowelizacji ustawy o PIT. Na odpowiedź jednak, czy i w jakim zakresie, przyjdzie nam jeszcze poczekać.
Opodatkowane podatkiem dochodowym są...
• świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny
• alimenty wypłacane na rzecz osób innych niż dzieci
Podatku nie trzeba płacić od...
• alimentów na rzecz dzieci
Edyta Wereszczyńska