Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt zmian w ustawie o rachunkowości. Nowe regulacje dotyczą m.in. zasad wyceny i inwentaryzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do grupy inwestycji. Mają one wejść w życie 1 stycznia 2008 r.
Projekt zakłada też modyfikację definicji inwestycji. Obecne przepisy sprawiają bowiem księgowym problemy interpretacyjne. Teraz za inwestycje uważane są aktywa, które zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, ale nie są wykorzystywane gospodarczo. Po zmianie słowo „nabyte” będzie zastąpione stwierdzeniem „utrzymywane” w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych.
Profesor Zbigniew Luty, przewodniczący Rady Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, twierdzi, że słowo „nabycie” było wielokrotnie krytykowane jako sformułowanie wieloznaczne, często rozumiane jako zakup.
- Wydaje mi się, że zmiana ta idzie w dobrym kierunku - twierdzi nasz rozmówca.
Dodaje, że dzięki wprowadzeniu słowa „utrzymywane” nie będzie wątpliwości, że wszystkie składniki, które nie są wykorzystywane na cele działalności gospodarczej firmy, stanowią inwestycje. Natomiast żeby były „utrzymywane”, wcześniej jednostka musiała wejść w ich posiadanie, kupując je, przejmując w formie aportu, nieodpłatnie itp.
Ekspert zwraca również uwagę na możliwość zastosowania nowej metody wyceny inwestycji, czyli skorygowanej ceny nabycia. Do tej pory możliwe było korzystanie z tzw. ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wartości godziwej. Nowy sposób wyceny pozwoli więc na stosowanie metod przewidzianych w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości (MSR).
Zmiana zasad
Dzięki nowelizacji rozwiązana zostanie dotychczas nieuregulowana przepisami sytuacja, w której spółka przestaje stosować MSR i powinna przejść na zasady określone w ustawie o rachunkowości. Przykładem jest np. wycofanie się spółki z giełdy. Do ustawy zostanie dodany przepis, zgodnie z którym organ zatwierdzający spółki może podjąć decyzję o zaprzestaniu dalszego stosowania MSR przy sporządzaniu sprawozdania finansowego i przejściu na zasady (politykę) rachunkowości wynikające z ustawy.
W przypadku skonsolidowanych sprawozdań finansowych decyzję o zaprzestaniu stosowania MSR w podanych w ustawie okolicznościach podejmuje organ zatwierdzający jednostki dominującej.
Zaproponowano również sposób rozliczenia skutków zaprzestania stosowania MSR przy sporządzaniu sprawozdań finansowych. Według projektu skutki finansowe przejścia na zasady rachunkowości określone w ustawie należy odnieść na kapitał (fundusz) własny i wykazać jako zysk (strata) z lat ubiegłych. Jeżeli natomiast skutki przeszacowania aktywów dokonanego zgodnie z MSR rozliczono uprzednio z kapitałem (funduszem) z aktualizacji wyceny, to będzie to uznawane jako zmiana stanu tego kapitału (funduszu).
Uporządkowanie przepisów
W projekcie uporządkowano niejasne przepisy dotyczące zasad konsolidacji. Szósty rozdział ustawy o rachunkowości, który reguluje te kwestie, otrzymał nowy tytuł - Skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej.
Ministerstwo tłumaczy, że dotychczasowy tytuł Sprawozdania finansowe jednostek powiązanych nie był spójny z treścią rozdziału, w której wielokrotnie występują określenia „skonsolidowane sprawozdania finansowe”. Wobec braku w ustawie definicji sprawozdania finansowego jednostek powiązanych często pojawiały się wątpliwości, czy jest to sprawozdanie grupy jednostek powiązanych, tj. jednostki dominującej lub znaczącego inwestora oraz jednostek zależnych, współzależnych oraz stowarzyszonych, czy też sprawozdaniem finansowym jednostek powiązanych jest każde jednostkowe sprawozdanie finansowe jednostek.
Ponadto w słowniczku doprecyzowano wiele definicji dotyczących konsolidacji, np. znaczącego wpływu na inną jednostkę. W praktyce bowiem wiele wątpliwości sprawiało ustalenie przesłanek wskazujących na wywieranie znacznego wpływu. Zmieniono też definicję znaczącego inwestora i dodano pojęcie wspólnika jednostki współzależnej.
Więcej obowiązków
Warto zwrócić uwagę na fakt, że ustawodawca rozszerza katalog jednostek zobowiązanych do badania i ogłaszania sprawozdań finansowych. Będą nim objęte spółki, które na mocy decyzji organu zatwierdzającego, sporządzają sprawozdania zgodnie z MSR. Resort wyjaśnia, że możliwość stosowania standardów przez niektóre jednostki istnieje dopiero od 2005 roku. Ponieważ firmy nie mają dużego doświadczenia i praktyki w tym zakresie, sporządzane przez nich sprawozdania finansowe wymagają oceny przez biegłego rewidenta pod kątem jakości i rzetelności.
Należy jednak pamiętać, że zmiany w ustawie przede wszystkim mają na celu implementację postanowień Dyrektywy 2006/46/EWG Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. Polska, jak i inne kraje członkowskie, mają na to czas do września przyszłego roku. W konsekwencji spółki giełdowe będą miały obowiązek publikacji w sprawozdaniu z działalności jednostki stosowanych zasad ładu korporacyjnego.
Większe wymogi informacyjne będą dotyczyć również wszystkich firm sporządzających sprawozdania finansowe. Nastąpi to poprzez rozszerzenie dotychczasowego zakresu ujawnianych informacji.
Konieczna będzie m.in. publikacja danych o transakcjach przeprowadzanych z jednostkami powiązanymi, a także operacjach pozabilansowych, które mają wpływ na ocenę sytuacji jednostki. Będzie też istniał obowiązek publikacji w tej części sprawozdania wynagrodzeń biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej za badanie, a także inne usługi, usług doradztwa podatkowego.
Joanna Dadacz, dyrektor departamentu rachunkowości w Ministerstwie Finansów, uczestniczy w pracach nad nowelizacją ustawy o rachunkowości
Agnieszka Pokojska