Czy we wszystkich państwach Unii Europejskiej powinien obowiązywać ten sam model audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych?
- Wybór konkretnego modelu zależy od państwa członkowskiego. Są jednak pewne zasady, które muszą być zachowane. Podstawową zasadą jest takie ustanowienie audytu wewnętrznego, aby mógł on wykonywać swoje zadania w sposób w pełni niezależny i był podporządkowany najwyższemu poziomowi w danej organizacji.
Czyli nie można uznać konkretnego rozwiązania obowiązującego w którymś z państw członkowskich jako modelowego?
- Najważniejsze, że państwa członkowskie podjęły decyzję o wprowadzeniu audytu wewnętrznego do swoich struktur. Ważne jest również to, że przestrzegają zasady niezależności audytorów i zapewniają im odpowiednie warunki do pracy. Natomiast kwestia konkretnych rozwiązań organizacyjnych ma znaczenie trzeciorzędne.
Jak powinna być rozwiązana kwestia usytuowania komórek audytu wewnętrznego w poszczególnych jednostkach w sektorze państwowym. Czy można decyzję o posiadaniu komórki audytu pozostawić kierownikowi danej jednostki?
- W tym przypadku bardzo dużo zależy od tradycji administracyjnej danego kraju: czy podobne rozwiązania są wprowadzane na zasadzie ustawowej, czy pozostawia się je do decyzji organów. Najistotniejsze jest to, aby w każdej jednostce sektora publicznego audyt wewnętrzny był prowadzony. Trzeba tylko podjąć decyzję, jak zdefiniuje się organizację - czy będzie to odrębna jednostka czy ich grupa. Z drugiej strony, ważne jest, aby kierownik jednostki - dysponent środków budżetowych, nie postrzegał audytu jako coś narzuconego z zewnątrz. Konieczne jest, aby wiedział, w czym audytor może mu pomóc. Powinien mieć świadomość, że dzięki jego pracy może sprawniej i bardziej gospodarnie zarządzać jednostką.
Jak przekonać kierowników jednostek, którzy mają wątpliwości, że audyt wewnętrzny jest im potrzebny?
- Pełniąc funkcję publiczną szef jednostki ma obowiązek pokazać, że wypełnia zadania, które są na niego nałożone, i że dobrze wykorzystuje środki finansowe i zasoby kadrowe. Musi zapewnić o tym podatników. Do tego potrzebuje wiarygodnych informacji. I audytor wewnętrzny jest jednym ze źródeł takich informacji; tym cenniejszym, że obiektywnym, niewłączonym w zarządzanie. Po drugie, audytor jest też źródłem informacji o pojawiających się problemach. A takie problemy wcześnie wykryte dają możliwość wprowadzenia działań korygujących. Ponieważ audytorzy wewnętrzni myślą w kategoriach systemu kontroli wewnętrznej i zarządzania ryzykiem, są także w stanie przedstawić propozycje rozwiązań poprzez swoje zalecenia. Doradzają, jak usprawnić pracę jednostki i robią to w sposób szybki.
W postrzeganiu audytu wewnętrznego przez kierownika jednostki wiele zależy od samego audytora. Jak powinni postępować audytorzy, aby kierownik jednostki akceptował ich pracę?
- Między kierownikiem jednostki a audytorem wewnętrznym musi być zaufanie. Audytor powinien rozmawiać z kierownikiem jednostki, aby wiedzieć, które obszary działania jednostki uważa on za obarczone wysokim ryzykiem i co do których chciałby poznać obiektywną, opartą na badaniu, opinię audytora. Jeżeli między nimi będzie istniał konflikt, to odbiór zaleceń audytora, nawet najbardziej słusznych, będzie utrudniony.
Jak natomiast powinien zachować się audytor w relacjach z pozostałymi pracownikami?
- Każdy pracownik, który jest audytowany, powinien rozumieć, jaki jest cel danego audytu i jakie są oczekiwania wobec niego. W audycie wewnętrznym nie chodzi o to, aby kogoś złapać. W Komisji Europejskiej wynik audytu nie może być zaskoczeniem. Wszystkie ustalenia są konsultowane. Ta zasada nie ma zastosowania jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z oszustwami, kiedy celowo prowadzone są działania na niekorzyść Unii Europejskiej. W pozostałych przypadkach musi być pełny przepływ informacji.
Rozmawiała Agnieszka Pokojska
WALTER DEFFAA, doktor, członek Instytutu Audytorów Wewnętrznych (IIA), CIA. Od 2004 roku dyrektor generalny ds. audytu wewnętrznego w Komisji Europejskiej
OD KIEDY AUDYT
W wielu krajach europejskich oraz azjatyckich do 2000 roku audyt wewnętrzny w sektorze rządowym w ogóle nie funkcjonował. W dziesięciu nowych krajach UE (które weszly do Wspólnoty w 2004 roku) audyt został wprowadzony dopiero od 2002 roku.
JAKA PODSTAWA PRAWNA
W Polsce obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych wynika z przepisów ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.).