Ograniczony dostęp Rzecznika do akt objętych tajemnicą skarbową
RPO zwraca uwagę na ważny, wciąż nierozwiązany problem ograniczonego dostępu do akt stanowiących tajemnicę skarbową, w tym akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych.
Zgodnie z art. 297 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, naczelnicy urzędów skarbowych i celno-skarbowych udostępniają akta wyłącznie określonym podmiotom, w tym także RPO - w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
W myśl zaś art. 14 pkt 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, po zbadaniu sprawy Rzecznik może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi.
Problem pojawia się, gdy Rzecznik zwraca się do organów podatkowych o udostępnienie akt konkretnej sprawy z postępowania podatkowego, jeszcze przed formalnym zgłoszeniem udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
W wielu przypadkach organy - powołując się na ograniczony dostęp do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych - odmawiają RPO nadesłania takiej dokumentacji. Uzasadniają to tym, że z całokształtu sprawy nie wynika, aby RPO występował w związku z udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym bądź samodzielnym złożeniem skargi do tego sądu.
Okoliczność, że Rzecznik nie może formalnie otrzymać akt sprawy od organów podatkowych, nie oznacza, że zawartych w nich dokumentów nie może udostępnić mu sama strona. Problem pojawia się jednak w sytuacji, gdy obywatel nie ma profesjonalnego pełnomocnika, który mógłby zadbać o przekazanie całości dokumentacji (a zwykle to takie osoby zgłaszają się do RPO).
Aktualnie przeszkodą w sprawnym przekazaniu dokumentacji Rzecznikowi jest także niejednokrotnie ograniczony dostęp do dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy administracyjnej z uwagi na obostrzenia wynikające z trwającej pandemii COVID-19.
Nie ulega zatem wątpliwości, że zapoznanie się z całością akt podatkowych zgromadzonych przez organ jest konieczne do dokonania wszechstronnej analizy danej sprawy. A na tej podstawie RPO podejmuje decyzję co do ewentualnej interwencji procesowej. Stanowisko niektórych organów podatkowych w związku z kształtem obecnej regulacji zdecydowanie utrudnia Rzecznikowi realizację jego zadań ustawowych.
Tym samym, bez realnego dostępu do całości akt postępowania iluzoryczne staje się skorzystanie przez Rzecznika z takich kompetencji, jak udział w postępowaniu administracyjnym (podatkowym), wnoszenie skarg do sądu administracyjnego i udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym w celu ochrony konstytucyjnych praw i wolności podatnika.
Mając na uwadze, że prace nad projektem nowej Ordynacji podatkowej wstrzymano, a problem jest wciąż aktualny, Marcin Wiącek prosi o rozważenie odpowiednich zmian legislacyjnych, umożliwiających Rzecznikowi uzyskanie pełnego dostępu do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym także akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych - jeszcze przed ewentualnym udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
Pismo RPO do ministra finansów