Ustawa jest efektem przeglądu systemów wsparcia rodzin, do przeprowadzenia którego zobowiązała MRPiPS ustawa wprowadzająca program 500 plus.
Główne zasady programu pozostają takie jak dotychczas, jednocześnie zmiana ma zlikwidować niepożądane zjawiska związane z systemem świadczeń, np. dopasowywanie dochodu do kryterium uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, niezgodne ze stanem faktycznym deklarowanie samotnego wychowywania dziecka. Ma też doprecyzować niektóre przepisy, np. dotyczące ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na dzieci pozostające pod opieką naprzemienną rodziców nietworzących rodziny. Ustawa ma także ujednolicić i doprecyzować przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
W ustawie zaproponowano, by osoba deklarująca samotne wychowywanie dziecka musiała mieć ustalone alimenty na rzecz dziecka od drugiego rodzica. Ustawa zapobiec ma też rozwiązywaniu stosunku pracy, a następnie ponowne jego nawiązywanie z tym samym pracodawcą na innych warunkach, by wyłudzić świadczenie. Jeśli takie działanie nastąpiłoby przed upływem trzech miesięcy, nie byłoby traktowane jako utrata dochodu - zapisano w ustawie.
Ponieważ prawo do świadczenia mają tylko rodziny mieszkające w Polsce, nowelizacja przewiduje, że w przypadku wątpliwości, co do spełnienia tego warunku, gmina będzie mogła wezwać osobę otrzymującą świadczenie wychowawcze do osobistego złożenia wyjaśnień.
Na mocy ustawy od 1 sierpnia będzie można już składać wnioski o świadczenia na nowy okres zasiłkowy, który rozpocznie się 1 października. Nowy termin dotyczy nie tylko świadczenia wychowawczego, lecz także świadczeń rodzinnych i z funduszu alimentacyjnego. W tym roku internetowe i papierowe wnioski będą mogły być składane od 1 sierpnia, a od przyszłego roku przez internet będzie można składać wnioski o miesiąc wcześniej - od 1 lipca.
Wśród zmian zaproponowanych w ustawie jest też anulowanie planowanego od listopada br. wzrostu kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz wzrostu wysokości świadczeń rodzinnych. W uzasadnieniu projektu wskazano, że weryfikacja ta zakłada wzrost kryteriów oraz wzrost niektórych świadczeń rodzinnych o ok. 5-7 zł. Resort argumentował, że podwyżkę zaplanowano w 2015 r, a po wprowadzeniu programu 500 plus (1 kwietnia 2016 r.) sytuacja rodzin się zmieniła - każda osoba, która spełnia kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń rodzinnych, otrzymuje też świadczenie 500 plus na każde dziecko, bo kryterium uprawniające do niego to 800 zł na osobę w rodzinie (1200 zł, jeśli w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością), a przy świadczeniach rodzinnych próg wynosi 674 zł (lub 764 zł).
Wprowadzono też zmiany dotyczące obsługi wniosków składanych w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Dotychczas zajmowały się tym urzędy marszałkowskie, po zmianach zadania te przejmą wojewodowie.
Resort chce też ułatwić zakładanie żłobków i obniżyć koszty opieki nad najmłodszymi dziećmi. W tym celu w ustawie zaproponowano m.in. likwidację obowiązku posiadania w żłobku i klubie dziecięcym dwóch sal, z zastrzeżeniem, że trzeba zapewnić miejsce na odpoczynek dla dzieci. Żłobki i kluby dziecięce będą też zwolnione z opłat od nieruchomości, tak jak np. przedszkola.
Ustawa ma na celu rozwój sieci przedszkoli oraz zwiększyć aktywizację zawodową rodziców wykorzystując m.in. środki z Funduszu Pracy.
MRPiPS szacuje, że w ciągu 2-3 lat utworzonych zostanie ok. 110 tys. nowych miejsc, tak, aby ok. 33 proc. dzieci w wieku 1-3 lata było objętych opieką instytucjonalną. Opłaty ponoszone przez rodziców spadłyby do ok. 400 zł miesięcznie. Jednocześnie ustawa przewiduje zmniejszenie dofinansowania z budżetu państwa na zatrudnienie niani.
Zgodnie ze zmianami w ustawie o Karcie Dużej Rodziny od 2019 r. uprawnionymi do niej będą rodzice, którzy kiedykolwiek mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci.
Nowa ustawa wprowadza zmiany w ustawach: o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, o świadczeniach rodzinnych, o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, o Karcie Dużej Rodziny.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 sierpnia 2017 r., z wyjątkiem mających wejść w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. zmian:
1) stanowiących o przejęciu przez wojewodów zadań związanych z koordynacją świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego;
2) w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dotyczącym wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
3) w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
4) w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
5) w ustawie o Karcie Dużej Rodziny, które wejdą w życie 1 stycznia 2018 r., z wyłączeniem zmian dotyczących rozszerzenia kręgu osób uprawnionych do posiadania Karty Dużej Rodziny także o rodziców, którzy kiedykolwiek mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.
(PAP)
pż/ dsr/