Szczególnie istotnym zjawiskiem polskiego życia podatkowego ostatnich miesięcy jest coraz bardziej efektywna kontrola zgodności ustawy o VAT z regulacjami wspólnotowymi, w szczególności z Dyrektywą 2006/112, w praktyce sprawowana przez sądy administracyjne. Wyroki sądów administracyjnych w indywidualnych sprawach bardzo często mają znaczący wpływ na praktykę i przyczyniają się do zmian kwestionowanych przepisów. W ten nurt rzeczywiście wpisuje się interesujący wyrok WSA w Bydgoszczy z 12 sierpnia 2008 (sygn. akt I SA/Bd 280/08), w którym sąd trafnie uznał za niezgodną z prawem wspólnotowym sankcję z tytułu braku rozpoczęcia ewidencjonowania obrotu za pomocą kas rejestrujących, określoną w art. 111 ust. 2 ustawy o VAT.
Przypomnijmy, że podatnicy, którzy w określonych terminach byli zobowiązani do wprowadzenia kas rejestrujących i obowiązku tego nie dopełnili, podlegają sankcji polegającej na utracie prawa do odliczenia 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Utrata ta ma charakter przejściowy, niemniej jednak sankcja ta jest niewątpliwie dotkliwa. Jest też nieuzasadniona na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112. Nie ulega raczej wątpliwości, że nie można tłumaczyć jej istnienia tzw. klauzulą stałości, przewidzianą w art. 176 Dyrektywy. Przewiduje ona, że niektóre ograniczenia prawa do odliczenia istniejące przez przystąpieniem danego państwa członkowskiego do Unii Europejskiej mogą być w dalszym ciągu utrzymywane po akcesji. Regulacja ta odnosi się jednak do wyłączenia prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z charakteru danego wydatku.
Sankcja ma zatem charakter środka specjalnego, o którym mowa w art. 395 Dyrektywy 2006/112, tyle że jego wprowadzenie przez państwo członkowskie wymaga przeprowadzenia specjalnej procedury. Polska procedury tej nie przeprowadziła, zresztą można mieć wątpliwość co do tego, czy byłoby to możliwe, skoro jednym z elementów niezbędnych dla wprowadzenia środka specjalnego jest jego współmierność do realizowanego celu. W tym zaś przypadku wydaje się, że sankcja 30-proc. jest zupełnie niewspółmierna do celu, który ma ona realizować.
Niemniej jednak w sprawie jest kluczowe to, że bydgoski sąd trafnie uznał, iż zważywszy na nieprzeprowadzenie procedury niezbędnej do skutecznego zastosowania środka specjalnego, sankcja określona w art. 111 ust. 2 ustawy jest niezgodna z Dyrektywą a zatem nie może być stosowana.
Not. MGM
TOMASZ MICHALIK
doradca podatkowy, partner MDDP