Kryzys finansowy i problemy z uzyskaniem kredytów hipotecznych wywołały znaczny spadek cen nieruchomości. Zjawisko to może mieć wpływ na sprawozdania finansowe sporządzane za 2008 rok. Warto też pamiętać, że takie składniki majątku będą prezentowane w różny sposób w zależności od przyjętych zasad wyceny. Powinni na to zwrócić uwagę inwestorzy, ponieważ w sprawozdaniach ten sam budynek może być wykazywany w różnej wartości.
Nieruchomości inwestycyjne
Według prof. Gertrudy Świderskiej, prezesa zarządu MAC Auditor, spadek cen nieruchomości będzie miał wpływ na sprawozdania jednostek, które posiadają nieruchomości zaklasyfikowane jako nieruchomości inwestycyjne i przyjęły metodę wartości godziwej do ich wyceny na dzień bilansowy. W spółkach sporządzających sprawozdanie według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, zgodnie z zasadami MSR 40, spadek wartości w całości obciąży wynik finansowy.
Ekspert podkreśla, że w spółkach sporządzających sprawozdanie zgodnie z ustawą o rachunkowości jedynie spadek poniżej wartości początkowej wpłynie na wynik finansowy roku 2008. Skutki przeszacowania nieruchomości inwestycyjnych do wartości godziwej powyżej ich ceny nabycia ujmowane są poprzez kapitał z aktualizacji wyceny, dlatego też spadek ich wartości do poziomu pierwotnej ceny nabycia zostanie odniesiony bezpośrednio do kapitałów.
- Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z nowelizacją ustawy o rachunkowości z 18 marca 2008 r. skutki zmian wartości godziwej nieruchomości inwestycyjnych będą ujmowane w sprawozdaniach za okres rozpoczynający się po 1 stycznia 2009 r. - twierdzi rozmówczyni.
Dodaje, że analogicznie zasady określa MSR 40. W sprawozdaniach za rok 2009 jednostki stosujące ustawę w bilansie otwarcia dokonają więc przekwalifikowania kwoty ujętej w kapitale z aktualizacji wyceny z tytułu wyceny nieruchomości inwestycyjnych na niepodzielony wynik lat ubiegłych. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych może on zostać podzielony.
Różne metody wyceny
Z kolei Michał Kołosowski, biegły rewident, członek zarządu Europejskiego Centrum Audytu, przypomina, że nieruchomości inwestycyjne zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1a ustawy o rachunkowości oraz MSR 40 można wyceniać również według zasad stosowanych dla środków trwałych. Można więc skorzystać z ceny nabycia bądź kosztu wytworzenia pomniejszonego o odpisy amortyzacyjne. To podejście jest bardziej konserwatywne i ostrożne do wyceny. Powoduje, że nasze nieruchomości inwestycyjne nie różnią się zasadniczo od środków trwałych.
Nieruchomości inwestycyjne podobnie jak aktywa finansowe posiadamy w celu osiągnięcia zysku z tytułu przyrostu ich wartości bądź wynajmu, przy czym obie te kategorie są od siebie zależne. Poziom wpływów z wynajmu w znaczny sposób wpływa na wartość tej inwestycji.
Jak twierdzi Michał Kołosowski, zastosowanie wyceny opartej na zasadach stosowanych do wyceny środków trwałych powoduje rozdźwięk między realną wartością nieruchomości inwestycyjnej a jej wartością księgową, a tym samym wartością spółki, w której ta nieruchomość jest często podstawowym składnikiem aktywów.
Różnice w wycenie
Stosowanie różnych metod wyceny nieruchomości inwestycyjnych oznacza, że mogą one w różny sposób być wykazywane w sprawozdaniu. Prześledźmy więc przykład zastosowania metody wartości godziwej według MSR oraz kosztu historycznego i wartości przeszacowanej według ustawy o rachunkowości. Załóżmy też, że nieruchomość o wartości 1 mln zł na koniec 2007 roku miała wartość 1,3 mln zł, natomiast na koniec 2008 roku - 1,1 mln zł.
Paweł Kubik, senior manager w Dziale Doradztwa Finansowego MDDP, wyjaśnia, że jeżeli jednostka stosuje model kosztu historycznego, powinna ująć nieruchomość w wartości 1 mln zł pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne.
W przypadku zastosowania przez jednostkę modelu wartości godziwej różnice między ustawą a MSR 40 są bardzo widoczne.
- Według ustawy skutki przeszacowania nieruchomości do wartości godziwej powinny być ujmowane w kapitale z aktualizacji wyceny lub w rachunku zysków i strat - twierdzi nasz rozmówca.
Dodaje, że w przypadku wyceny powyżej ceny nabycia różnica w wycenie powinna być odnoszona na kapitał z aktualizacji wyceny, natomiast w przypadku wyceny poniżej ceny nabycia różnica w wycenie powinna być ujęta w rachunku zysków i strat. W naszym przykładzie oznacza to, że na koniec 2007 roku 300 tys. zł powinno zwiększyć kapitał z aktualizacji wyceny, natomiast na koniec 2008 roku kapitał ten powinien się zmniejszyć o 200 tys. zł.
Paweł Kubik wyjaśnia również, że w MSR 40 w przypadku stosowania modelu wartości godziwej różnice wynikające z wyceny są zawsze odnoszone w rachunek zysków i strat. W naszym przykładzie oznacza to, że w 2007 roku spółka powinna wykazać 300 tys. zł przychodów z tytułu wyceny do wartości godziwej, natomiast w 2008 roku 200 tys. zł kosztów z tego tytułu.
Środki trwałe
Różnice w ujęciu nieruchomości będą również widoczne w przypadku nieruchomości zaliczanych do środków trwałych. Szczepan Borowski, biegły rewident z MAC Auditor, przyznaje, że spadek cen tych aktywów wpłynie niewątpliwie na sprawozdanie spółek posiadających nieruchomości zaklasyfikowane jako środki trwałe, sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości i wybierających do wyceny bilansowej metodę wartości godziwej. Ekspert przypomina również, że MSR 16 dopuszcza stosowanie do wyceny środków trwałych metody wartości przeszacowanej, która zakłada oprócz dokonywania odpisów amortyzacyjnych przeszacowanie wartości bilansowej środków trwałych do wartości godziwej na dzień bilansowy. Spółki, które stosowały tę metodę, będą zmuszone do korekty wartości tych środków trwałych.
- Skutki takiego przeszacowania odnoszone są na kapitał z aktualizacji wyceny i nie mają bezpośredniego wpływu na wyniki finansowe jednostek - twierdzi nasz rozmówca.
Dodaje jednak, że analizy sprawozdań spółek giełdowych w Polsce wskazują, że jednostki nie wybierają w przyjętych zasadach rachunkowości tej metody wyceny środków trwałych.
Szczepan Borowski przypomina też, że w spółkach sporządzających sprawozdanie zgodnie z ustawą o rachunkowości aktualizacja wyceny (przeszacowanie w górę) byłaby możliwa jedynie na podstawie odrębnych przepisów. W świetle rozwiązań przewidzianych w ustawie spadek cen nieruchomości zakwalifikowanych do środków trwałych mógłby mieć wpływ na sprawozdanie w przypadku takiego spadku cen, który byłby powiązany z obniżeniem się wartości użytkowej nieruchomości poniżej jej wartości bilansowej i w konsekwencji uzasadniałby konieczność dokonania odpisów z tytułu utraty wartości.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wycena nieruchomości inwestycyjnej
Agnieszka Pokojska
agnieszka.pokojska@infor.pl