Ustawa jest niezwykle ważna i potrzebna, ponieważ dotyczy dotychczas wprost nieuregulowanych stosunków między deweloperem i nabywcą lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. W związku z dość obszerną materią, którą reguluje Ustawa, w niniejszej I części publikacji zostanie przedstawiona instytucja umowy deweloperskiej, zaś w następnej zostaną przedstawione regulacje dotyczące ochrony praw nabywców lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych.
Do czasu wejścia w życie Ustawy, umowy deweloperskie, jako umowy nienazwane, przybierały różne formy. Najczęściej były zawierane umowy przedwstępne zobowiązujące strony do zawarcia umowy przeniesienia własności zabudowanej nieruchomości lub odrębnej własności lokalu na rzecz nabywcy (najczęściej bez zachowania formy aktu notarialnego) albo umowy uregulowane w art. 9 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, na podstawie których właściciel gruntu (deweloper) zobligowany był do wybudowania domu oraz do ustanowienia odrębnej własności lokali i przeniesienia tego prawa na drugą stronę umowy lub na inną wskazaną osobę.
Jednakże, żadne z powyższych rozwiązań nie dawało nabywcom dostatecznego zabezpieczenia w razie np. niewypłacalności dewelopera. W przypadku umowy przedwstępnej, strony z uwagi na minimalizację kosztów oraz posługiwanie się przez deweloperów własnymi wzorami umów, często rezygnowały z formy aktu notarialnego. Skutkowało to słabszą ochroną nabywcy, który w razie niewykonania przez dewelopera zobowiązania, nie posiadał uprawnienia do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Aby zapobiec powyższym sytuacjom i zmniejszyć ryzyko po stronie klientów deweloperów, została uchwalona Ustawa. Ma ona na celu przede wszystkim uregulowanie zasad i trybu zawierania umów deweloperskich oraz ochrony praw nabywców.
Zgodnie z Ustawą, deweloper, który rozpoczyna sprzedaż obowiązany jest sporządzić prospekt informacyjny dotyczący danego przedsięwzięcia deweloperskiego, który przekazywany jest na żądanie osoby zainteresowanej zawarciem umowy deweloperskiej wraz z załącznikami nieodpłatnie na trwałym nośniku informacji. Dodatkowo, na deweloperze ciąży także obowiązek przedstawienia nabywcy szczegółowych informacji dotyczących jego sytuacji prawno-finansowej oraz przedsięwzięcia deweloperskiego, w tym konkretnego, oferowanego do sprzedaży lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, w zakresie określonym w prospekcie informacyjnym, którego wzór określa załącznik do Ustawy. Prospekt informacyjny wraz z załącznikami stanowi integralną część umowy deweloperskiej. Powyższe obowiązki nałożone na dewelopera mają na celu zwiększenie przejrzystości dokonywanej transakcji.
Jednym z istotnych rozwiązań, które wprowadza Ustawa jest zdefiniowanie umowy deweloperskiej, określenie zasad i trybu jej zawierania, a także jej treści. Na podstawie tego rodzaju umowy, deweloper zobowiązuje się do ustanowienia lub przeniesienia na nabywcę po zakończeniu przedsięwzięcia deweloperskiego prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienia własności tego lokalu na nabywcę, albo do przeniesienia na nabywcę własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym lub użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość. Drugą stroną umowy deweloperskiej jest nabywca, który zobowiązuje się do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz dewelopera na poczet ceny nabycia ww. prawa. Warto przy tym zaznaczyć, że nabywcą zgodnie z Ustawą, jest tylko osoba fizyczna. Umowa deweloperska powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Co więcej, zgodnie z Ustawą, wynagrodzenie notariusza za wszystkie czynności wykonywane w związku z zawieraniem umowy deweloperskiej, w tym także za sporządzenie wypisów aktu notarialnego wydawanych przy zawarciu umowy deweloperskiej, oraz koszty sądowe w postępowaniu wieczystoksięgowym obciążają w równych częściach dewelopera i nabywcę.
Umowa deweloperska stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej (prowadzonej dla nieruchomości, na której ma zostać przeprowadzone lub jest prowadzone przedsięwzięcie deweloperskie) wynikającego z niej roszczenia nabywcy m.in. o wybudowanie budynku, wyodrębnienie lokalu mieszkalnego i przeniesienie prawa własności. Ustawa w art. 22 ust. 1 wymienia postanowienia, które w szczególności powinna zawierać umowa deweloperska. Dodatkowo, zgodnie z Ustawą, zarówno nabywca, jaki i deweloper w określonych sytuacjach mają prawo odstąpienia od umowy deweloperskiej, przy czym uprawnienie nabywcy nie może być zastrzeżone pod warunkiem zapłaty określonej sumy pieniężnej. Należy także wskazać, iż postanowienia umowy deweloperskiej mniej korzystne dla nabywcy niż postanowienia Ustawy są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy Ustawy.
Podsumowując niniejszą część publikacji, należy wskazać, że zdefiniowanie i uregulowanie umowy deweloperskiej może przyczynić się do wyeliminowania dotychczasowych nieprawidłowości pojawiających się w tym zakresie. Wymóg formy aktu notarialnego dla umów deweloperskich, ujednolicenie ich treści oraz dość szeroki zakres informacyjnych obowiązków deweloperów stwarzają większą przejrzystość i gwarancję bezpieczeństwa dla przyszłych nabywców lokali oraz domów jednorodzinnych.
Aneta Wrona - Kłoczko
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna