Instytucja administratora hipoteki została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w lutym 2011 r., a więc jest ona instytucją stosunkowo nową, o jeszcze niewypracowanej praktyce. Znajduje ona zastosowanie w sytuacji, gdy jedna hipoteka zostaje ustanowiona na zabezpieczenie kilku wierzytelności przysługujących kilku różnym podmiotom, a służącym sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia. Wówczas, zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, wierzyciele powołują administratora hipoteki, którym może być jeden z wierzycieli lub osoba trzecia. Umowa powołująca administratora hipoteki powinna zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.
Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, administrator hipoteki zawiera umowę o ustanowienie hipoteki oraz wykonuje prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego we własnym imieniu, lecz na rachunek wierzycieli, których wierzytelności są objęte zabezpieczeniem. W umowie ustanawiającej hipotekę należy określić zakres zabezpieczenia poszczególnych wierzytelności oraz przedsięwzięcie, którego sfinansowaniu służą.
Z powyższych przepisów wynika przede wszystkim, że na gruncie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, umowę z administratorem hipoteki zawierają wierzyciele (oni go ustanawiają), zatem to oni określają szczegółowy zakres obowiązków i odpowiedzialności administratora hipoteki.
Odmienna sytuacja jest w przypadku administratora hipoteki ustanowionej na zabezpieczenie roszczeń obligatariuszy, ponieważ do niego nie stosuje się przepisów art. 682 ustawy o księgach wieczystych, a zgodnie z przepisami ustawy o obligacjach umowę z nim zawiera emitent, a więc nie wierzyciele, których wierzytelności zostały zabezpieczone hipotecznie. Jak już wskazywaliśmy w naszej poprzedniej publikacji (pod tytułem: „Obligacje zabezpieczone hipotecznie”), takie rozwiązanie budzi pewne wątpliwości. Należy bowiem wskazać, że obowiązki i odpowiedzialność administratora hipoteki zabezpieczającej roszczenia obligatariuszy określa emitent obligacji, nie zaś obligatariusze, których przedstawicielem w sprawach hipoteki jest właśnie administrator hipoteki. Powstaje zatem sytuacja, w której obligatariusze w zasadzie nie mają wpływu na szczegółowy zakres obowiązków administratora hipoteki i nie jest do końca jasne, jaki stosunek rzeczywiście łączy ich z administratorem hipoteki. Może to powodować pewne problemy na gruncie praktycznego zastosowania nielicznych przepisów ustawy o obligacjach dotyczących administratora hipoteki.
Obserwując kilkumiesięczną praktykę funkcjonowania administratora hipoteki działającego na rachunek obligatariuszy, należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że zasadniczo zakres jego obowiązków ogranicza się do dokonywania okresowego sprawdzenia aktualnego stanu księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości oraz informowanie emitenta oraz obligatariuszy o zaistniałych zmianach w jej treści. Dodatkowo, administrator może podejmować inne czynności na rzecz obligatariuszy związane z hipoteką, jednak ich zakres, ze względu na brak szczegółowego uregulowania ustawowego, powinien zostać precyzyjnie uregulowany w umowie. Umowa zawierana z administratorem hipoteki, jako podstawowy dokument regulujący jego prawa, obowiązki i przysługujące administratorowi hipoteki wynagrodzenie, powinna być na tyle precyzyjna, aby uniknąć wątpliwości na tle jej interpretacji.
Podsumowując, jeśli jedna hipoteka ma zabezpieczać roszczenia kilku wierzycieli, powstaje obowiązek ustanowienia administratora hipoteki i zawarcia z nim umowy. Szczególnym rodzajem administratora hipoteki, do którego stosuje się przepisy ustawy o obligacjach jest administrator hipoteki, ustanowionej na zabezpieczenie roszczeń obligatariuszy. Praktyka pokaże, czy w zasadzie nowe uregulowania prawne dotyczące administratora hipoteki, które dopiero znajdują swoje pierwsze praktyczne zastosowanie, okażą się przydatne i korzystne zarówno dla wierzycieli hipotecznych, jak i dla podmiotów ustanawiających jedną hipotekę dla kilku wierzycieli.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna