Przedsiębiorcy prowadzący działalność w wynajmowanych lokalach często decydują się na przedterminowe rozwiązanie umowy najmu. Niektóre umowy przewidują jednak, że w takiej sytuacji najemca zobowiązany jest zapłacić wynajmującemu karę umowną.
Czy kara umowna będzie kosztem przedsiębiorcy? Zdaniem Anny Beneturskiej, konsultanta w TPA Horwath Sztuba Kaczmarek, o możliwości zaliczenia określonego wydatku do kosztów podatkowych przesądza istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wydatkiem a przychodem oraz niefigurowanie takiego wydatku w tzw. negatywnym katalogu kosztów.
Dodaje też, że kara za odstąpienie od umowy może być kosztem podatkowym, jeżeli podatnik wykaże, że została poniesiona w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Każdą karę umowną należy jednak analizować indywidualnie, zwracając szczególną uwagę na przyczyny i okoliczności jej zapłaty.
Z ekonomicznego punktu widzenia nietrudno wskazać przypadki, kiedy zerwanie umowy jest dla przedsiębiorcy korzystne, nawet po uwzględnieniu konieczności zapłaty kary umownej. Anna Beneturska zwraca uwagę, że przeniesienie sklepu czy kawiarni do atrakcyjniejszej lokalizacji pozwala na zwiększenie przychodów w przyszłości, a zmiana biura na mniejsze lub położone dalej od centrum pozwala na ograniczenie kosztów. Zapłacenie kary w takich sytuacjach wydaje się racjonalnym działaniem przedsiębiorcy.
Do tej pory organy podatkowe prezentowały niestety inne stanowisko. Na taką postawę wpływać mogły wyroki NSA, wprost zakazujące zaliczania do kosztów kar umownych z tytułu zerwania umowy, nawet gdy miało to na celu zapobieżeniu stratom. Wyroki te wydawano jednak, gdy koszt uzyskania przychodu definiowany był wąsko, tj. jako poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. Opierając się na takiej definicji, sądy uznawały, że odstąpienie od umowy nie prowadzi do potencjalnego osiągnięcia przychodu, a zatem kary umownej nie można uznać za koszt. Po rozszerzeniu definicji kosztów uzyskania przychodów sądy zaczęły analizować kary umowne w szerszym kontekście, czego wyrazem są korzystniejsze dla podatnika wyroki z końca 2009 i początku 2010 roku.