Prowadzenie pełnego rachunku kosztów wiąże się z ewidencją kosztów na kontach zarówno zespołu 4, jaki i zespołu 5. Przy takim układzie kosztów nie stwarza problemu sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym.
uzasadnienie
Księgowanie kosztów na kontach zespołu 4 i 5, a więc w układzie rodzajowo-kalkulacyjnym, stwarza znacznie szersze możliwości analizy i kontroli kosztów niż w przypadku prowadzenia kont kosztów jedynie w zespole 4. Przy czym więcej informacji o efektywności prowadzonej działalności uzyska się z rachunku zysków i strat sporządzonego w wariancie porównawczym.
Ewidencja kosztów równolegle w zespołach 4 i 5 polega na:
l ewidencji ponoszonych kosztów na kontach kosztów rodzajowych w korespondencji z odpowiednim kontem bilansowym, a następnie
l rozliczeniu ich w układzie kalkulacyjnym za pomocą konta 490 „Rozliczenie kosztów”.
Wydanie materiałów do produkcji
W pytaniu znalazło się zagadnienie wydania materiałów z magazynu do produkcji. Rozchód materiałów księgujemy zgodnie z przyjętą metodą ewidencji (LIFO, FIFO, ceny przeciętnej, cen ewidencyjnych) następująco:
l najpierw na konto „Zużycie materiałów i energii” (konto zespołu 4) w korespondencji z kontem „materiały”,
l a następnie rozliczamy na konto „Koszty bezpośrednie produkcji podstawowej” (konto zespołu 5) i konto 490.
W ten sam sposób postępujemy z każdą kolejną kategorią kosztów, wybierając oczywiście odpowiednie konta kosztów rodzajowych i kalkulacyjnych (nie każdy koszt musi przecież dotyczyć działalności produkcyjnej).
Przyjęcie do magazynu wyrobów gotowych
Ewidencja kosztów równolegle na kontach rodzajowych i kalkulacyjnych pozwala nam dość łatwo wycenić wartość wyprodukowanych w danym okresie wyrobów gotowych. Kwoty kosztów bezpośrednich i pośrednich produkcji, zebrane na koncie „Koszty działalności produkcyjnej”, wyrażają wartość wytworzonych produktów gotowych oraz produkcji niezakończonej, jeżeli akurat taka wystąpiła. Przyjęcie do magazynu wyrobów gotowych polega na przeniesieniu wartości wytworzonych produktów z konta „Koszty działalności produkcyjnej” na konto „Wyroby gotowe”. Jeżeli po dokonanym księgowaniu na koncie „Koszty działalności produkcyjnej” pozostaje saldo, wtedy wyraża ono wartość produkcji w toku. Na koniec okresu może być ono przeksięgowane na konto „Produkcja niezakończona”, „Produkcja w toku”.
Sprzedaż produktów i wydanie ich z magazynu
Operacja sprzedaży wytworzonych wyrobów w jednostce produkcyjnej składa się z dwóch zdarzeń: wystawienia kontrahentowi faktury sprzedaży oraz wydania mu sprzedanych produktów z magazynu.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład
Jednostka produkcyjna Alfa zajmuje się produkcją jednego materiałochłonnego produktu.
Zakupy materiałów:
3000 szt. po 12 zł/szt.,
3000 szt. po 18 zł/szt.,
4000 szt. po 20 zł/szt.
Wyroby gotowe:
250 szt. wyrobów wycenionych według rzeczywistego kosztu wytworzenia po 36 zł/szt.,
630 szt. wyrobów wycenionych po 38 zł/szt.
Do ewidencji zapasów jednostka stosuje metodę cen ewidencyjnych. Ustalona cena ewidencyjna 1 szt. materiału wynosi 20 zł, planowany jednostkowy koszt wytworzenia produktu to 40 zł/szt.
Saldo początkowe konta „Materiały” wynosi 200 000 zł (10 000 szt. × 20 zł/szt.). Saldo początkowe OCE materiałów:
saldo Ct 3000 szt. × 8 zł/szt. + 3000 szt. × 2 zł/szt. = 30 000 zł
saldo Dt 4000 szt. × 4 zł/szt. = 16 000 zł
Saldo początkowe konta „Produkty gotowe” wynosi 35 200 zł (880 szt. × 40 zł/szt.).
Saldo początkowe OCE produktów:
saldo Ct (250 szt. × 4 zł/szt. + 630 szt. × 2 zł/szt.) = 2260 zł
Zdarzenia w bieżącym okresie:
1. Otrzymano fakturę za wynajem pomieszczeń przedsiębiorstwa na kwotę 15 000 zł, z czego czynsz dotyczący pomieszczeń produkcyjnych wynosi 12 000 zł, reszta dotyczy pomieszczeń administracyjnych jednostki.
2. Wydano do produkcji 7000 szt. materiałów, OCE - 9800 zł (7%).
3. Naliczono wynagrodzenia pracownikom jednostki - 36 000 zł, z tego na pracowników bezpośrednio produkcyjnych przypada 11 000 zł, na pracowników pośrednio powiązanych z produkcją - 12 000 zł, na pracowników działu sprzedaży - 4000 zł, a na pracowników administracyjnych - 9000 zł.
4. Naliczono składki ZUS pracodawcy w wysokości 7200 zł, które zostały rozliczone na pracowników różnych działów.
5. Otrzymano fakturę za energię elektryczną - 4000 zł. Oszacowano, że wartość faktury dotycząca pomieszczeń produkcyjnych wynosi 2600 zł, reszta dotyczy pomieszczeń administracyjnych jednostki.
6. Ustalono rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produktów i przyjęto do magazynu 3000 szt. wyrobów gotowych według cen ewidencyjnych. 2000 szt. stanowi produkcję niezakończoną, zaawansowaną w 40%.
Rzeczywisty koszt wytworzenia wynosi 172 400 zł (143 400 zł + 29 000 zł).
Jednostkowy koszt: 3000 szt. × 100% + 2000 szt. × 40% = 45,37 zł/szt.
Odchylenie wynosi 5,37 zł.
7. Wystawiono klientowi fakturę sprzedaży 1600 szt. produktów. Cena sprzedaży jednego produktu wynosi 56 zł/szt.
8. Wydano sprzedane produkty z magazynu.
Dokonanie zamknięcia kont kosztów kalkulacyjnych z kontem 490 „Rozliczenie kosztów” - pozycje i-iii
Ustalenie wyniku finansowego - pozycje A-F.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
l art. 34 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Katarzyna Kobiela-Pionnier
asystent w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie