Jeśli podatnik spełnia warunki wymagane przez ustawę o podatkach ryczałtowych, może zdecydować się na płacenie podatku w formie ryczałtu lub karty podatkowej. Jeśli nie - pozostaje mu płacenie podatku na zasadach ogólnych, przy czym jeśli nie świadczy usług na rzecz byłego pracodawcy, może płacić podatek wyliczany nie według skali tabeli podatkowej, ale w stałej wysokości 19 proc.
Karta podatkowa
Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.
Podatnicy objęci kartą podatkową nie muszą prowadzić ksiąg, składać zeznań i deklaracji, a także wpłacać zaliczek na podatek dochodowy.
Wniosek (specjalny PIT-16) trzeba wypełnić tylko raz, występując o objęcie opodatkowaniem w formie karty. Jeśli podatnik nie rezygnuje z opodatkowania w formie karty, przed początkiem kolejnych lat podatkowych nie musi już dopełniać żadnych formalności, urząd skarbowy sam prześle mu decyzję o wysokości stawki podatku w formie karty obowiązującej w kolejnym roku.
Podatek dochodowy w formie karty podatkowej, wynikający z decyzji, podatnik obniża o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego.
Podatnicy płacą podatek dochodowy w formie karty podatkowej, pomniejszony o zapłaconą składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, bez wezwania w terminie do dnia siódmego każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień w terminie do dnia 28 grudnia roku podatkowego, na rachunek właściwego urzędu skarbowego.
Po upływie roku podatkowego, w terminie do dnia 31 stycznia, podatnik jest obowiązany złożyć we właściwym urzędzie skarbowym roczną deklarację według wzoru (PIT-16A) o wysokości składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach.
Ryczałt od przychodów
W każdym przypadku podatek zryczałtowany pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. Jeżeli podatnik obowiązany do prowadzenia ewidencji przychodów prowadzi działalność, z której przychody są opodatkowane różnymi stawkami, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustala się według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod warunkiem że ewidencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający określenie przychodów z każdego rodzaju działalności. W razie gdy podatnik nie prowadzi ewidencji w sposób zapewniający ustalenie przychodów dla każdego rodzaju działalności, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5 proc. przychodów.
Podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień w terminie złożenia zeznania.
Podatnicy korzystający z opodatkowania na zasadzie ryczałtu są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania podatnika zeznanie według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (PIT-28) w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego przychodu, dokonanych odliczeniach i kwocie należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Podatek z księgi
Przedsiębiorcy nieobjęci kartą podatkową lub ryczałtem mogą płacić podatek według trzystopniowej skali podatkowej, czyli według stawek 19, 30 i 40 proc. albo w stałej wysokości 19 proc. Z podatku liniowego nie mogą jednak skorzystać samozatrudnieni, którzy działają na rzecz byłego pracodawcy. Niezależnie od sposobu płacenia podatku dochodowego osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą muszą założyć i prowadzić księgę przychodów i rozchodów oraz ewentualnie dodatkową dokumentację. W przypadku spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych księga jest prowadzona dla spółki. Księga jest niezbędna do ustalenia wysokości przychodów z działalności, kosztów ich uzyskania, a w konsekwencji dochodu, który podlega opodatkowaniu.
Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na podstawie art. 27 (czyli ze skali podatkowej) są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy. Zaliczki mogą płacić miesięcznie lub raz na kwartał. Podobne obowiązki i prawa mają przedsiębiorcy, którzy wybrali podatek liniowy.
Co ważne, od 1 stycznia 2007 r. zarówno osoby opłacające zaliczki na podatek co miesiąc według zasad standardowych, jak rozliczające się kwartalnie lub wybierające system zaliczek uproszczonych, nie muszą składać deklaracji miesięcznych (np. PIT-5 czy PIT-5L) ani żadnych innych, poza zeznaniem rocznym.
Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie według ustalonego wzoru (PIT-36), o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W terminie tym podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznania, według ustalonych wzorów, o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z: kapitałów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30b (PIT-38), z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach określonych w art. 30c (PIT-36L). Ten drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której podatnik osiąga dochody opodatkowane z tabeli z innego tytułu niż pozarolnicza działalność gospodarcza, a przy opodatkowaniu pozarolniczej działalności gospodarczej korzysta z podatku w stałej wysokości 19 proc.
W przeciwieństwie natomiast do rocznego rozliczenia pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem w stałej wysokości 19 proc. (na podstawie art. 30c) w rocznym rozliczeniu opartym na tabeli podatkowej, w PIT-36 trzeba uwzględnić wszystkie dochody opodatkowane na zasadach ogólnych: z pracy, emerytur i rent, działalności wykonywanej osobiście, cywilnych umów zlecenia i o dzieło, najmu, gdy podatnik nie korzysta z ryczałtu.
STAWKI RYCZAŁTU
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi:
20 proc. przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów,
17 proc. przychodów ze świadczenia niektórych usług,
8,5 proc. przychodów z działalności usługowej,
5,5 proc. przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów,
3,0 proc. przychodów z innej działalności m.in. gastronomicznej czy usługowej w zakresie handlu.
KSIĘGA PRZYCHODÓW
Księgę przychodów i rozchodów zakładamy z dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej. Gdy księgę zakładamy po raz pierwszy, musimy w ciągu 20 dni od jej założenia zawiadomić o tym kierownika urzędu skarbowego na piśmie. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych lub spółki partnerskiej, zawiadomienie składają wszyscy wspólnicy naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania każdego z nich.
Edyta Dobrowolska
PODSTAWA PRAWNA
l Art. 22j ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).