Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) odgrywa kluczową rolę w polityce klimatycznej UE, jednak jego rozszerzenie na nowe sektory gospodarki w ramach ETS 2 budzi kontrowersje. W artykule przedstawione zostały założenia systemu ETS 2, jego harmonogram wdrożenia oraz potencjalne skutki ekonomiczne i społeczne. Przeanalizowano również możliwości opóźnienia lub rezygnacji z wdrożenia ETS 2 w kontekście polityki klimatycznej oraz nacisków gospodarczych i społecznych.
- Czym jest ETS?
- Na czym ma polegać polega ETS 2?
- Harmonogram wdrożenia ETS 2
- Czy istnieje szansa na opóźnienie lub rezygnację z ETS 2?
- Czy ETS 2 może zostać całkowicie wycofany?
- Skutki wdrożenia ETS-2 - komentarz eksperta
- Podsumowanie
Czym jest ETS?
System EU ETS (European Union Emissions Trading System) funkcjonuje od 2005 roku i obejmuje największe źródła emisji dwutlenku węgla (CO₂), głównie w sektorze energetycznym i przemyśle ciężkim. W ramach polityki „Fit for 55” UE zdecydowała o rozszerzeniu systemu na nowe obszary, tworząc tzw. ETS 2, który obejmie sektory budownictwa i transportu drogowego.
System ETS 2 ma na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 62 % w porównaniu z poziomem z 2005 roku, poprzez wprowadzenie mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji w sektorach dotychczas nieobjętych ETS. Jednakże wprowadzenie tego systemu budzi obawy dotyczące jego wpływu na koszty energii i transportu, szczególnie w kontekście wysokiej inflacji i kryzysu energetycznego w Europie.
Na czym ma polegać polega ETS 2?
ETS 2 będzie odrębnym systemem handlu uprawnieniami do emisji, obejmującym:
1) Sektor budynków – obejmie zarówno ogrzewanie w budynkach mieszkalnych, jak i komercyjnych. Firmy dostarczające paliwa (np. gaz ziemny, olej opałowy) będą musiały kupować uprawnienia do emisji CO₂, co może przełożyć się na wyższe rachunki dla konsumentów.
2) Transport drogowy – system obejmie paliwa kopalne używane w transporcie, co wpłynie na ceny benzyny i oleju napędowego.
ETS 2 różni się od dotychczasowego ETS, ponieważ nie obejmie bezpośrednio przedsiębiorstw emitujących CO₂, ale dostawców paliw, którzy będą przenosić koszty na użytkowników końcowych.
Harmonogram wdrożenia ETS 2
Zgodnie z planem Unii Europejskiej, ETS 2 ma zostać wprowadzony w 2027 roku. Jednakże, w przypadku zbyt wysokich cen energii, wdrożenie może zostać odroczone do 2028 roku.
Kluczowe etapy wdrożenia ETS 2:
- 2025 r. – finalizacja aktów prawnych i technicznych dotyczących nowego systemu.
- 2026 r. – przygotowanie krajowych mechanizmów do wdrożenia ETS 2.
- 2027 r. – rozpoczęcie funkcjonowania systemu.
- 2028 r. (opcjonalnie) – możliwe przesunięcie w czasie, jeśli ceny energii będą zbyt wysokie.
ETS 2 będzie funkcjonować równolegle z dotychczasowym ETS dla sektora przemysłowego i energetycznego.
Czy istnieje szansa na opóźnienie lub rezygnację z ETS 2?
Obawy związane z ETS 2 koncentrują się głównie wokół wpływu na ceny paliw i ogrzewania oraz możliwych negatywnych skutków dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
Główne argumenty za opóźnieniem lub rezygnacją z ETS 2:
1) Wpływ na koszty życia – ETS 2 może prowadzić do wzrostu cen paliw i ogrzewania, co uderzy w gospodarstwa domowe, zwłaszcza w Europie Środkowo-Wschodniej.
2) Kryzys energetyczny – wysokie ceny energii po inwazji Rosji na Ukrainę sprawiają, że dodatkowe obciążenie kosztami emisji CO₂ może być trudne do zaakceptowania społecznie.
3) Presja polityczna – państwa członkowskie UE, w tym Polska, już sygnalizowały sprzeciw wobec ETS 2. Możliwe są negocjacje mające na celu złagodzenie skutków systemu lub jego opóźnienie.
4) Społeczny Fundusz Klimatyczny – UE planuje uruchomienie funduszu o wartości 86,7 mld euro na łagodzenie skutków ETS 2, jednak mechanizmy jego dystrybucji pozostają niejasne.
Czy ETS 2 może zostać całkowicie wycofany?
Całkowita rezygnacja z ETS 2 jest mało prawdopodobna, ponieważ UE traktuje system jako kluczowy element redukcji emisji CO₂. Możliwe jest jednak stopniowe wdrażanie i dostosowanie mechanizmów wsparcia, aby złagodzić negatywne skutki dla gospodarstw domowych i małych firm.
Niektóre kraje UE, w tym Polska, argumentują, że ETS 2 wpłynie negatywnie na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, podnosząc ceny energii i paliw. Dlatego pojawiają się apele o opóźnienie systemu o kilka lat. W Parlamencie Europejskim oraz w Radzie UE trwają rozmowy na temat możliwego przesunięcia startu ETS 2, który obecnie jest planowany na 2027 rok.
Teoretycznie kraj członkowski mógłby próbować wynegocjować wyłączenie się z ETS 2, ale byłoby to trudne, ponieważ:
1) System ETS 2 jest prawnie wiążący na poziomie UE.
2) Nieprzestrzeganie dyrektywy mogłoby skutkować karami finansowymi ze strony Komisji Europejskiej.
3) Sprzeciw Państwa Członkowskiego wymagałaby zmiany unijnych regulacji, na co musiałaby zgodzić się większość państw członkowskich i Parlament Europejski.
Rezygnacja z ETS 2 w skali całej UE jest mało realna, ale możliwe są opóźnienia we wdrożeniu lub modyfikacja systemu. Jednak nie można wykluczyć, iż niektóre państwa mogą próbować wywalczyć pewne wyłączenia sektorowe lub dodatkowe wsparcie finansowe dla dotkniętych branż.
Skutki wdrożenia ETS-2 - komentarz eksperta
Leszek Plich, Prezes Global Quantum, ekspert ds. energetyki i optymalizacji kosztów energii, zwraca uwagę na potencjalne wyzwania związane z wdrożeniem ETS 2:
"Wprowadzenie ETS 2 może znacząco wpłynąć na koszty energii dla klientów indywidualnych i przemysłowych. Kluczowe będzie zastosowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych oraz efektywne zarządzanie zużyciem energii, aby zminimalizować negatywne skutki finansowe dla odbiorców końcowych."
Podsumowanie
ETS 2 to jedno z najważniejszych narzędzi polityki klimatycznej UE, ale jego wprowadzenie budzi liczne kontrowersje. Choć oficjalny start systemu zaplanowano na 2027 rok, istnieje możliwość opóźnienia jego wdrożenia w przypadku wysokich cen energii, co będzie miało daleko idące konsekwencji dla sektora przemysłowego.
Autor: Piotr Wojciechowski, adwokat, partner w Paprocki Wojciechowski Adwokaci sp. p.