W przypadku zatrudnienia pracownika poza miejscem stałego zamieszkania wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu udostępnienia temu pracownikowi lokalu mieszkalnego zasadniczo podlega opodatkowaniu jako przychód ze stosunku pracy. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady.
Zwolnienie od podatku
Wolna od podatku - zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 19 lit. a i b updof, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 14 updof - jest wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w:
• hotelach pracowniczych - bez ograniczeń kwotowych,
• kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł.
Jak wynika z powołanych przepisów, zwolnienie od podatku dotyczy tylko i wyłącznie zakwaterowania pracowników w hotelach pracowniczych oraz w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele „zbiorowego zakwaterowania”. Z uwagi na to, że pojęcia te nie zostały zdefiniowane w przepisach podatkowych, należy się posłużyć tezami piśmiennictwa oraz ich znaczeniem potocznym.
Hotel pracowniczy - to taki budynek mieszkalny, w którym znajdują się lokale mieszkalne przeznaczone dla pracowników, a lokalami tymi rozporządza pracodawca. Nie ma przy tym znaczenia, do kogo należy budynek, w którym hotel jest prowadzony, ani to, kto ten hotel faktycznie prowadzi. O tym, czy hotel ma charakter „pracowniczy”, decyduje faktycznie pracodawca, przeznaczając posiadane budynki lub lokale na potrzeby zakwaterowania swoich pracowników.
Kwatera prywatna na cele „zbiorowego zakwaterowania” - obejmuje kwatery prywatne będące zarówno odrębnymi mieszkaniami, jak i pomieszczeniami. Wynajmowanie takich prywatnych kwater na cele „zbiorowego zakwaterowania” oznacza, że są one przeznaczone przez pracodawcę do wykorzystywania w tym samym czasie przez więcej niż jednego pracownika. Kwaterą prywatną wynajmowaną na cele „zbiorowego zakwaterowania” nie jest kwatera przeznaczona do indywidualnego użytku pracownika, taka jak np. odrębne, samodzielne mieszkanie wynajęte dla danego pracownika. Jednocześnie dla zakresu obowiązywania zwolnienia od podatku nie ma znaczenia, że z takiej kwatery w danym momencie korzysta tylko jeden pracownik. W przypadku kwater prywatnych rozstrzyga kryterium tytułu prawnego przysługującego osobie, która dysponuje lokalami przeznaczonymi na zbiorowe zakwaterowanie. Pojęcie „kwatera prywatna” odnosi się do lokali należących do innych osób niż pracodawca, które wynajmują je dla pracowników danego pracodawcy.
UWAGA!
Zwolnienie od podatku w zakresie zakwaterowania dotyczy tylko i wyłącznie pracowników. Nie obejmuje ono osób niebędących pracownikami jednostki, tj. np. zleceniobiorców i wykonawców dzieła.
Warunki stosowania zwolnienia
Podkreślić należy, że zgodnie z art. 21 ust. 14 updof zwolnienie od podatku obejmuje tylko tych pracowników, których miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy. Ponadto dotyczy tylko i wyłącznie tych pracowników, którzy nie korzystają z podwyższonych z tego tytułu kosztów uzyskania przychodów, określonych w art. 22 ust. 2 pkt 3 i 4 updof.
Chodzi o pracownicze, podwyższone, zryczałtowane koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej.
Takie podwyższone koszty przysługują tylko tym pracownikom, którzy są zatrudnieni w zakładzie lub zakładach pracy położonych poza miejscowością ich zamieszkania i nie otrzymują dodatku za rozłąkę.
Przypomnijmy, że w 2008 r. koszty te wynoszą odpowiednio:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
UWAGA!
Wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele „zbiorowego zakwaterowania” jest wolna od podatku dochodowego tylko do wysokości nieprzekraczającej 500 zł miesięcznie na jednego pracownika. Nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu jako przychód pracownika ze stosunku pracy.
Przykład
Stowarzyszenie wynajmuje mieszkanie wielopokojowe na kwatery dla czterech pracowników. Od 15 do 22 października w mieszkaniu będzie kwaterował tylko jeden pracownik (jeden będzie na urlopie, a dwaj pozostali w delegacjach). Jak w tej sytuacji wygląda kwestia opodatkowania świadczenia na rzecz pracownika w postaci czynszu najmu kwatery prywatnej - czy podlega w całości opodatkowaniu czy tylko ponad limit 500 zł?
Termin „zbiorowe zakwaterowanie” dotyczy wprawdzie sytuacji, gdy pracodawca zapewnia mieszkanie nie jednemu, lecz wielu pracownikom. Można jednak zastosować zwolnienie od podatku określone w art. 21 ust. 1 pkt 19 lit. b updof także w przypadku, gdy akurat w danym momencie w „kwaterze zbiorowej” mieszka tylko jeden pracownik.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kiedy wystąpi przychód ze stosunku pracy
Jak wynika z definicji przychodów ze stosunku pracy, określonej w art. 12 ust. 1 updof, przez pojęcie to należy rozumieć wszelkie świadczenia przekazywane pracownikom przez pracodawcę, pozostające w związku ze świadczeniem pracy. Jeżeli zatem wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracownika w kwaterze prywatnej wynajmowanej na cele „zbiorowego zakwaterowania” przekroczy ustawowy limit 500 zł miesięcznie, nadwyżka ponad ten limit będzie stanowić dla pracownika przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 updof.
Jak ustalić wartość świadczenia
W przypadku gdy przedmiotem świadczenia są usługi zakupione (np. zakwaterowanie w hotelu turystycznym), wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń udostępnianych pracownikom ustala się według cen zakupu (art. 11 ust. 2a pkt 2 updof). Jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - wartość takiego nieodpłatnego świadczenia ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (art. 11 ust. 2a pkt 3 updof). Wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych ustala się według zasad określonych w art. 11 ust. 2-2b updof.
Świadczenia te podlegają na analogicznych zasadach oskładkowaniu (§ 3 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe).
Zakwaterowanie pracowników kosztem pracodawcy
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawierają jedynie katalog wydatków wykluczonych z kosztów uzyskania przychodów (zob. art. 16 updop). Nie określają natomiast wykazu wydatków, które przesądzają o ich zaliczeniu do kosztów podatkowych. Przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów (art. 15 ust. 1 updop).
Przy czym, jeżeli tylko zostaną spełnione wymogi ustawowe uprawniające zastosowanie zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 19 lit. b updof, to z literalnego brzmienia tego przepisu jednoznacznie wynika, że miesięczny limit w kwocie 500 zł ma odniesienie do każdego pracownika. Oznacza to, że zwolnienie od podatku dotyczące wartości świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł dotyczy każdego pracownika odrębnie.
Z kolei wydatki ponoszone przez jednostkę na zakwaterowanie pracowników stanowią koszty uzyskania przychodów tej jednostki w takiej wysokości, w jakiej zostały faktycznie poniesione. Możliwość zaliczenia tych wydatków w koszty podatkowe jednostki nie podlega ograniczeniu do kwoty określonej w art. 21 ust. 1 pkt 19 lit. b updof (tj. do wysokości 500 zł miesięcznie). Ograniczenie to dotyczy bowiem pracowników, a nie pracodawców, którzy ponoszą te wydatki.
UWAGA!
Wydatki ponoszone przez pracodawcę na zakwaterowanie pracowników stanowią koszty uzyskania przychodów jednostki w takiej wysokości, w jakiej zostały faktycznie poniesione.
Przykład
Fundacja wynajęła dla swojego nowego pracownika, zamieszkałego dotąd w innym mieście, pokój w hotelu turystycznym na okres 1,5 miesiąca (wynajem obejmuje zakwaterowanie z wyżywieniem). Miesięczna stawka za wynajem będzie wynosić 1600 zł + VAT, w tym 25 zł za całodzienne wyżywienie. Faktury za hotel będzie opłacać fundacja. Jak rozliczyć wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania tego pracownika? Czy należy je opodatkować jako przychód ze stosunku pracy? Nadmieniam, że pracownik nie odbywa podróży służbowej.
W tym przypadku nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 19 updof, który dotyczy jedynie hoteli pracowniczych i kwater prywatnych wynajmowanych na cele „zbiorowego zakwaterowania”. Zgodnie z art. 12 ust. 1 updof przychodem ze stosunku pracy są m.in. świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. W świetle tego przepisu wartość opłacanego przez pracodawcę pokoju hotelowego wraz z wyżywieniem, wynajętego dla pracownika nieodbywającego podróży służbowej, jest dla tego pracownika przychodem ze stosunku pracy.
Zakład pracy jako płatnik ma obowiązek od tego przychodu pracownika obliczyć, pobrać i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Podstawy prawne:
• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - Dz.U. Nr 161, poz. 1106; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2434