Zarząd jest organem, który prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje spółkę, czyli składa oświadczenia woli z takim skutkiem, jakby uczyniła to spółka. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków, którzy mogą być powołani spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona. Do kompetencji zarządu należą wszystkie sprawy, które nie zostały zastrzeżone do kompetencji innych organów spółki. Co do zasady członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że co innego stanowi statut spółki. Kadencja, czyli okres sprawowania funkcji przez członka zarządu, nie może być dłuższa niż pięć lat. Jednak ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne na kadencje nie dłuższe niż pięć lat każda, co nie wyłącza możliwości odwołania członka zarządu w każdym czasie.
Ponieważ zarząd, zgodnie z ksh, może składać się z jednego albo większej liczby członków, warto przybliżyć sposób działania zarządu, w przypadku, gdy będzie się on składał z większej liczby członków niż jeden. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, a uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów. Powyższe uregulowania można jednak zmienić statutem. Statut może także przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać prezesowi określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. W przypadku gdy statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Kolejnym organem spółki akcyjnej jest rada nadzorcza. Spółka akcyjna w odróżnieniu od innych rodzajów spółek musi mieć organ nadzorczy, którym jest rada nadzorcza. ona sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach. Warto podkreślić, że sąd rejestrowy odmówi rejestracji spółki, która nie ma rady nadzorczej powołanej zgodnie z wymogami przewidzianymi w ustawie lub statucie.
Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym. Rada nadzorcza dokonuje również oceny wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składa walnemu zgromadzeniu coroczne pisemne sprawozdanie z wyników tej oceny. W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Do kompetencji rady nadzorczej należy również zawieszanie, z ważnych powodów, członków zarządu w ich czynnościach. Dodatkowo, statut może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej.
Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech, a w spółkach publicznych co najmniej z pięciu członków, powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie. Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż pięć lat, ale ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne, podobnie jak to jest w przypadku członków zarządu. Ksh stanowi również, że członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej.
Rada nadzorcza powinna być zwoływana w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż trzy razy w roku obrotowym. Zarząd lub członek rady nadzorczej mogą żądać zwołania rady nadzorczej, podając proponowany porządek obrad. Rada nadzorcza może podejmować uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut przewiduje inną większość. Rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegialnie, może jednak delegować swoich członków do samodzielnego pełnienia określonych czynności nadzorczych.
Ostatnim organem, który występuje w spółce akcyjnej jest walne zgromadzenie. Walne zgromadzenie uważane jest za najwyższy organ spółki akcyjnej, gdyż do jego kompetencji należy przesądzanie o najważniejszych sprawach spółki. Wspólnicy w spółce akcyjnej, inaczej niż w innych spółkach, mogą podejmować uchwały tylko na walnym zgromadzeniu. Walne zgromadzenie tworzą akcjonariusze, którzy wzięli w nim udział. Zasadą jest, że każdy akcjonariusz, może wziąć udział w walnym zgromadzeniu. Prawidłowo zwołane walne zgromadzenie jest jednak ważne i zdolne do powzięcia uchwał bez względu na liczbę akcjonariuszy, którzy wzięli w nim udział, chyba że ksh lub statut wymaga obecności określonej części kapitału zakładowego.
Walne zgromadzenie co do zasady zwołuje zarząd. Oprócz zarządu organem uprawnionym do zwołania walnego zgromadzenia jest rada nadzorcza. Rada nadzorcza może zwołać zwyczajne walne zgromadzenie, w przypadku gdy zarząd nie zwoła go we właściwym terminie oraz nadzwyczajne walne zgromadzenie, jeżeli zwołanie go uzna za wskazane. Ponadto, akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę ogółu głosów w spółce mogą zwołać nadzwyczajne walne zgromadzenie.
Walne zgromadzenie zwołuje się przez ogłoszenie, które powinno być dokonane co najmniej na trzy tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia. W ogłoszeniu należy oznaczyć datę, godzinę i miejsce walnego zgromadzenia oraz szczegółowy porządek obrad. W sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie można powziąć uchwały, chyba że cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na walnym zgromadzeniu, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały. Członkowie zarządu i rady nadzorczej również mają prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, ale nie mają oni prawa głosu, chyba że są jednocześnie akcjonariuszami.
Kolejna część publikacji dotyczyć będzie statutu spółki akcyjnej, trybu jego zmiany oraz zagadnień związanych z podwyższeniem i obniżeniem kapitału zakładowego.
Barbara Jureczek, Aneta Wrona
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna