Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne
Uchwalone przez Sejm przepisy Tarczy Antykryzysowej 4.0 przewidują możliwość wszczęcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. W odróżnieniu od dotychczas obowiązujących trybów postępowania przewidzianych w przepisach ustawy Prawo restrukturyzacyjne, nowa procedura zakłada mniejszy udział sądu w czynnościach zmierzających do porozumienia z kontrahentami dłużnika, co oznacza, że zagrożony niewypłacalnością dłużnik będzie zawierał porozumienie z wierzycielami poza sądem, aczkolwiek z udziałem nadzorcy układu. Warunkiem ma być zawarcie przez dłużnika umowy z doradcą restrukturyzacyjnym oraz ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu.
Istotną korzyścią związaną z wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego będzie ochrona dłużnika przed wszczęciem wobec niego przez wierzycieli indywidualnych postępowań egzekucyjnych, co od dnia publikacji ogłoszenia w MSiG będzie niedopuszczalne. Z kolei egzekucje prowadzone przed tą datą mają ulec zawieszeniu. Warunkiem skorzystania z proponowanej w Tarczy 4.0 procedury restrukturyzacyjnej będzie zawarcie układu z wierzycielami w terminie czterech miesięcy od dnia publikacji obwieszczenia. Jeśli jednak we wskazanym terminie do sądu nie wpłynie wniosek o zatwierdzenie układu, postępowanie w tym przedmiocie ulegnie umorzeniu z mocy prawa. Wyraźnie widać zatem, że proponowane przepisy z jednej strony umożliwiają szybsze i bardziej sprawne przeprowadzenie restrukturyzacji, z drugiej zaś wymagają od dłużnika podjęcia dynamicznych działań zmierzających do porozumienia z wierzycielami.
Przepisy Tarczy 4.0 będą jeszcze przedmiotem prac legislacyjnych w Senacie, natomiast już dziś warto zainteresować się możliwością otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, jak również skorzystania z innych przewidzianych przepisami procedur. Jakkolwiek proces restrukturyzacji może wydawać się skomplikowany i długotrwały, nie należy się go obawiać, gdyż w wielu przypadkach może to byś ostatnia szansa na uratowanie przedsiębiorstwa przed upadkiem w dobie kryzysu. Zachętą do podjęcia działań może być niewątpliwie wsparcie finansowe oferowane w tym zakresie przez rząd.
Państwowa pomoc na sfinansowanie restrukturyzacji
Pomoc na ratowanie
Pod koniec maja br. Sejm uchwalił przepisy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców. Ustawa przewiduje szereg rozwiązań, których założenia i cel resort rozwoju wyjaśnił w uzasadnieniu projektu. Dzięki nowym regulacjom firmy będą mogły uzyskać wsparcie w postaci pożyczki służącej zachowaniu płynności finansowej na czas niezbędny do zaplanowania restrukturyzacji (tzw. pilna i tymczasowa pomoc na ratowanie). Ma to umożliwić przedsiębiorcy identyfikację i przeanalizowanie okoliczności, które wpłynęły na powstanie trudności finansowych, a następnie zaplanowanie czynności im przeciwdziałających. Warunkiem uzyskania pożyczki będzie ustanowienie zabezpieczenia na rzecz ministra właściwego do spraw gospodarki (np. w formie hipoteki lub cesji wierzytelności), a wysokość udzielonej pożyczki ma być ograniczona kwotą niezbędną do utrzymania we wnioskowanym okresie podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorcy. W tym zakresie przepisy odwołują się do zasad określonych w przepisach o rachunkowości, a wnioskowaną kwotę pożyczki przedsiębiorca będzie musiał obliczyć samodzielnie według wskazanego w przepisie wzoru.
Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne
Przepisy ustawy oferują małym i średnim przedsiębiorcom także możliwość uzyskania tymczasowego wsparcia restrukturyzacyjnego, zarówno jako kontynuacja pomocy już udzielonej w formie pożyczki, jak i samodzielne rozwiązanie. Wsparcie to ma przysługiwać firmom zdolnym do samodzielnego przeprowadzenia restrukturyzacji, a otrzymana pomoc będzie służyć efektywnemu zakończeniu tego procesu. Autorzy projektu wskazują, że celem tymczasowego wsparcia ma być zapobieżenie trudnościom społecznym lub przezwyciężenie niedoskonałości rynku, co w świetle zasad wspólnotowych warunkuje udzielenie pomocy publicznej.
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne skierowane jest do firm, które wprawdzie nie znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej, ale wymagają pilnej pomocy w odzyskaniu płynności finansowej powstałej na skutek nieprzewidzianych okoliczności. Pożyczka udzielana w ramach tymczasowego wsparcia restrukturyzacyjnego ma wspomóc przedsiębiorców, których kondycja finansowa nie wymaga wdrożenia długotrwałego i złożonego procesu restrukturyzacji, a wystarczającym powinno być podjęcie działań na mniejszą skalę.
Pomoc na restrukturyzację
Z kolei przedsiębiorcy, którzy, jak wskazuje resort rozwoju, nie podołaliby restrukturyzacji własnymi siłami, lecz dysponują opracowanym, dalekosiężnym planem działań zmierzających do odzyskania rentowności, mogą liczyć na pomoc na restrukturyzację. W tym przypadku otrzymane wsparcie ma służyć sfinansowaniu zaplanowanej przez firmę restrukturyzacji, nie ograniczając się jedynie do wyrównania przedsiębiorcy poniesionych strat, lecz niwelując również przyczyny ich powstania. Proponowany katalog form, w jakich może być udzielona pomoc na restrukturyzację jest obszerny i obejmuje nie tylko pożyczki, ale także odroczenie lub umorzenie kar pieniężnych.
Pomoc na restrukturyzację ma być jednak ograniczona do niezbędnego minimum służącemu odzyskaniu rentowności biznesu. Ubiegający się o pomoc przedsiębiorca będzie musiał również zapewnić wkład własny w koszty restrukturyzacji. Wśród kryteriów udzielenia pomocy w przepisach wymieniono m.in. przewidywaną efektywność ekonomiczną przedsiębiorcy oraz prognozy gospodarcze na rynku, na którym przedsiębiorca w trudnej sytuacji finansowej prowadzi działalność.
Restrukturyzacja ratunkiem przed osobistą odpowiedzialnością menedżerów
W obliczu problemów z płynnością finansową i regulowaniem zobowiązań, nie należy biernie czekać na dalszy rozwój wypadków, lecz bezwzględnie złożyć do właściwego sądu wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, a gdy kondycja przedsiębiorstwa jest krytyczna - również upadłościowego.
Na szczęście dla przedsiębiorców, a zwłaszcza do członków zarządu znajdujących się w ciężkiej sytuacji spółek, rozpoznanie wniosków o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego należy w świetle przepisów Tarczy Antykryzysowej do kategorii spraw pilnych, zatem mimo szczególnych okoliczności gospodarczych, złożony wniosek będzie procedowany bez przeszkód. Należy pamiętać, że członkowie zarządu mogą się uwolnić od personalnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki m.in. gdy we właściwym czasie wobec spółki zostanie otwarte postępowanie restrukturyzacyjne, zatem zachowanie terminu i sprawne rozpoznanie wniosku o wszczęcie takiej procedury leży w ich szeroko pojętym interesie.
Jakkolwiek uchwalone w związku z epidemią COVID-19 przepisy dają firmom nieco więcej czasu na podjęcie działań związanych z zainicjowaniem stosownych procedur (termin na złożenie wniosku w okresie epidemii nie rozpoczyna biegu, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, pod warunkiem, że niewypłacalność powstała w okresie epidemii), problemu nie należy bagatelizować i odkładać na później.
Członkowie zarządu powinni mieć pod kontrolą kondycję finansową firmy starannie dokumentując zaistnienie stanu niewypłacalności, co rodzi obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zarówno skierowanie wniosku o ogłoszenie upadłości, jak i otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego w przewidzianym prawem terminie pozwoli zabezpieczyć członków zarządu niewypłacalnej lub zagrożonej niewypłacalnością spółki przed odpowiedzialnością za jej zobowiązania, w tym również podatkowe. Trzeba także pamiętać o sankcjach karnych, jakie mogą grozić menedżerom w związku z nieterminowym zainicjowaniem procedur ukierunkowanych na odzyskanie rentowności przedsiębiorstwa, bądź zakończenie jego bytu i zaspokojenie wierzycieli.
Dbałość o rzetelne rozliczenia podatkowe i sytuację ekonomiczną spółki to fundamentalny obowiązek każdego członka zarządu, który może rodzić poważne konsekwencje w zakresie jego osobistej sytuacji majątkowej. Jakkolwiek obowiązujące przepisy przewidują mechanizmy pozwalające zabezpieczyć takie osoby przed personalną odpowiedzialnością za zobowiązania, w tym również fiskalne, kierowanej przez siebie firmy, zarządzający mogą również ponosić odpowiedzialność m.in. za szkodę wyrządzoną spółce działaniami lub zaniechaniami sprzecznymi z prawem, a tym samym powinni liczyć się także z możliwością wytoczenia przez spółkę przeciwko nim powództwa z tego tytułu.
Podkreślenia wymaga, że na członkach zarządu ciąży w tym zakresie domniemanie winy, co oznacza, że będzie do nich należeć udowodnienie, że prowadząc sprawy spółki dochowali należytej staranności. Z tego względu w zakresie zobowiązań podatkowych członkowie zarządu spółek muszą zadbać nie tylko o ich poprawną kalkulację i terminowe rozliczenie z fiskusem. Kluczowy jest również dobór rzetelnych kontrahentów i trafne argumenty na wypadek sporu z organami skarbowymi, np. w zakresie zwrotu VAT kwestionowanego w związku z uwikłaniem firmy w łańcuch nieuczciwych transakcji („karuzela” VAT). Niekorzystne rozstrzygnięcie, zarówno fiskusa, jak i sądu administracyjnego, może bowiem znacząco osłabić kondycję finansową spółki. W takim przypadku samo dopełnienie formalnych obowiązków w postaci złożenia wniosków o otwarcie procedur: upadłościowej lub restrukturyzacyjnej, może nie zabezpieczyć menedżera przed dotkliwymi konsekwencjami wynikającymi z niewłaściwego zarządzania biznesem.
radca prawny Adam Klęczar
Kancelaria Empirium
Polecamy: Nowa matryca stawek VAT