W dniu 15 września 2023 r. wchodzą w życie zmiany dotyczące przepisów Kodeksu spółek handlowych w zakresie dotyczącym procesów reorganizacyjnych spółek (połączeń, podziałów, przekształceń). Zmiany mają na celu implementacją dyrektyw unijnych (dyrektywy nr 2019/2121 oraz dyrektywy nr 2019/1115) w zakresie reorganizacji transgranicznych, ale niezależnie od powyższego wprowadzają też szereg zmian dotyczących procesów krajowych. Jako że nowe regulacje dotykają wielu kwestii praktycznych, powstaje pytanie, czy rzeczywiście ułatwią one planowane procesy czy też doprowadzą do ich większego sformalizowania.
Połączenie transgraniczne po nowemu
Jedna z kluczowych zmian dotyczy połączeń transgranicznych – dotychczas połączenia te były jedynym procesem o charakterze transgranicznym uregulowanym wprost w przepisach. Proces ten w praktyce często wykorzystywany był jako sposób konsolidacji spółek w ramach międzynarodowych grup kapitałowych. Wprowadzając nowe regulacje ustawodawca postanowił zmienić jednak sposób przeprowadzenia połączenia transgranicznego i uzależnił jego skuteczność od konieczności spełnienia dodatkowych obowiązków formalnych.
Na uwagę zasługuje w szczególności wydłużenie terminów ustawowych dotyczących poszczególnych etapów procesu. Warto wskazać, że okres na zawiadomienie wspólników o planowanym połączeniu został wydłużony do 6 tygodni, a okres na wydanie przez sąd rejestrowy zaświadczenia o zgodności z prawem połączenia transgranicznego – do 3 miesięcy (w szczególnych przypadkach - do 6 miesięcy). Powyższe nie pozwoli zatem sfinalizować procesu w dotychczas standardowym terminie 3-4 miesięcy. Przewiduje się, że termin ten wydłuży się do co najmniej 6-7 miesięcy i w zależności od podejścia sądów rejestrowych i organów podatkowych w praktyce może okazać się dłuższy.
Sąd rejestrowy został także uprawniony do odmowy wydania zaświadczenia o zgodności z prawem połączenia transgranicznego w przypadku uznania, iż połączenie transgraniczne służy nadużyciu, naruszeniu lub obejściu prawa. Na podstawie aktualnego stanu prawnego sąd rejestrowy badał jedynie formalne i merytoryczne aspekty prawne procedury połączenia transgranicznego określone w KSH nie biorąc pod uwagę takich aspektów jak naruszenie ogólnych norm prawnych. Co więcej, w przypadku poważnych wątpliwości (nie zdefiniowano jednak, o jakie poważne wątpliwości może chodzić), sąd rejestrowy może zasięgnąć opinii odpowiednich organów lub biegłego, co również wpłynie na wydłużenie procesu.
Istotne jest także uzależnienie wydania zaświadczenia o zgodności z prawem polskim połączenia transgranicznego od uzyskania opinii organu podatkowego dotyczącej procesu połączenia transgranicznego. Wraz z wnioskiem o wydanie ww. zaświadczenia spółka powinna złożyć także wniosek o wydanie opinii przez właściwy organ podatkowy. Organ zobowiązany jest wydać opinię bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie miesiąca od dnia otrzymania wniosku, jednak w określonych okolicznościach może odmówić jej wydania. Brak opinii uniemożliwia uzyskanie zaświadczenia i w konsekwencji rejestrację połączenia transgranicznego. Biorąc pod uwagę zmiany w zakresie terminów i większy stopień sformalizowania procesu, połączenia transgraniczne będą wymagały przemyślanego przygotowania i większego niż dotychczas zaangażowania po stronie spółek biorących udział w procesie, a także skutkować będą poniesieniem dodatkowych kosztów.
Nowe rodzaje procesów transgranicznych
Niezależnie od zmian dotyczących połączeń transgranicznych nowelizacja KSH wprowadza także nowe formy reorganizacji transgranicznych. Od 15 września tego roku możliwe bowiem będzie przeprowadzenie przekształcenia transgranicznego polskiej spółki kapitałowej lub spółki komandytowo-akcyjnej w spółkę zagraniczną lub podziału transgranicznego polskiej spółki kapitałowej lub spółki komandytowo-akcyjnej na przynajmniej dwie spółki zagraniczne. Wymogi formalne obu procesów w dużej mierze odpowiadają wymogom koniecznym do spełnienia w przypadku połączeń transgranicznych (uwzględniając wyjątki charakterystyczne dla każdego z procesów). Nie będą to zatem procedury szybkie i łatwe, ale również obarczone dość wysokim poziomem skomplikowania. Niemniej jednak, ich uwzględnienie w polskich przepisach powinno wpłynąć na ożywienie procesów transgranicznych z udziałem polskich spółek, jako że często w praktyce w lepszy sposób niż połączenie transgraniczne adresować będą biznesowe potrzeby podmiotów gospodarczych.
Nowe regulacje wprost adresują także na możliwość przeniesienia siedziby spółki za granicę (w ramach UE i EOG) bez konieczności podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki i przeprowadzania jej likwidacji. Procedura ta budziła wiele wątpliwości praktycznych, które dzięki powyższej zmianie powinny zostać rozwiane.
Zmiany na poziomie krajowym
Dzięki zmianom możliwe będzie także przeprowadzenie nowego rodzaju uproszczonego połączenia krajowego. W przypadku gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy posiadają je w takiej samej proporcji połączenie może zostać przeprowadzone bez podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej przy zastosowaniu usprawnień charakterystycznych dla połączenia uproszczonego.
Dodatkowo, w praktyce dopuszczalne będzie także przeprowadzenie nowego rodzaju podziału – podziału przez wyodrębnienie, na podstawie którego możliwe byłoby przeniesienie majątku spółki dzielonej na rzecz istniejącej lub nowo zawiązanej spółki w zamian za udziały spółki istniejącej lub nowo zawiązanej, które miałyby zostać przyznane spółce dzielonej. Nowy rodzaj podziału mógłby zastępować dotychczasowe aporty działalności, zapewniając jednocześnie sukcesję uniwersalną praw i obowiązków związanych z przenoszoną działalnością.
Uwzględnienie spółki komandytowo-akcyjnej
Pomimo tego, że spółka komandytowo-akcyjna lata świetności ma już za sobą i aktualnie jest rzadko wybieraną formą prowadzenia działalności, cały czas jednak funkcjonuje w obrocie gospodarczym. W ramach nowych regulacji ustawodawca postanowił zatem uwzględnić ją we wszystkich procesach reorganizacyjnych, które będą mogły zostać przeprowadzone na podstawie KSH. SKA będzie zatem mogła uczestniczyć jako spółka przejmowana i przejmująca w połączeniu transgranicznym, a także powstać jako spółka nowo zawiązana w ramach takiego procesu. Podobnie w przypadku podziału transgranicznego oraz przekształcenia transgranicznego. Rozszerzenie katalogu podmiotowego będzie dotyczyć także procesów krajowych – spółka komandytowo-akcyjna będzie mogła ulec procesowi podziału oraz występować jako spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana w procesie połączenia.
Zabezpieczenie pozycji pracowników, wspólników oraz wierzycieli
Zmiany wprowadzają także szereg mechanizmów mających na celu doprecyzowanie zasad ochrony praw pracowników, wierzycieli oraz wspólników w związku z przeprowadzanymi procesami reorganizacyjnymi. W szczególności będą oni uprawnieni do zgłaszania uwag do planu połączenia, podziału lub przekształcenia transgranicznego w terminie 5 dni roboczych przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia podejmującego uchwałę w przedmiocie połączenia (o czym powinni zostać z wyprzedzeniem poinformowani przez spółki uczestniczące w procesie). Nowością będzie także obowiązek wskazania strony internetowej, na której ww. podmioty będą mogły zapoznać się z dokumentami dotyczącymi reorganizacji. Zarząd spółek uczestniczących w procesie będzie także zobowiązany do przygotowania sprawozdania na potrzeby pracowników i wspólników uwzględniającego dodatkowo informacje na temat ceny odkupu i metod jej ustalenia.
System integracji rejestrów – co oznacza w praktyce?
Dotychczas, w celu wykreślenia spółki przejmowanej z rejestru, informacja o rejestracji połączenia transgranicznego była przekazywana przez sąd lub organ właściwy dla spółki przejmującej. W praktyce jednak, zwłaszcza po stronie polskiego sądu rejestrowego, informacje nie były przekazywane płynnie, co czyniło proces długotrwałym i często – przy napotkaniu problemów technicznych, nastręczało dodatkowych trudności z wykazaniem po stronie zagranicznej o ustaniu bytu prawnego spółki przejmowanej. W związku z powyższym uszczegółowiono zasady funkcjonowania Centralnej Informacji KRS. Główne założenia systemu integracji rejestrów Centralnej Informacji KRS to udostępnianie dodatkowych danych i dokumentów dotyczących reorganizacji (np. planów reorganizacji czy zaświadczenia o zgodności z prawem polskim procesu reorganizacji) i przekazywanie informacji o zakończeniu poszczególnych procesów. System integracji rejestrów ma służyć także do otrzymywania informacji o tym, czy określona osoba objęta jest zakazem pełnienia funkcji w organach spółek lub widnieje w Krajowym Rejestrze Karnym rejestrze dłużników niewypłacalnych, Krajowym Rejestrze Zadłużonych czy wykazie prowadzonym przez KNF.
Justyna Solnica, senior associate w CRIDO