Niedopełnienie obowiązku złożenia sprawozdania finansowego daje sądom rejestrowym możliwość rozwiązania spółki i ustanowienia likwidatorów. W niektórych przypadkach może nawet dojść do rozwiązania spółki bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Jakie konsekwencje niesie wykreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego w toku toczącego się postępowania podatkowego?
- Sprawozdania finansowe – obowiązek złożenia do KRS
- Sankcje nakładane przez sąd rejestrowy i postępowanie przymuszające
- Wykreślenie spółki z KRS – skutki w postępowaniu przed organem podatkowym
Sprawozdania finansowe – obowiązek złożenia do KRS
Na spółkach wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) spoczywa co do zasady, coroczny obowiązek sporządzenia, podpisania, zatwierdzenia i złożenia sprawozdania finansowego do właściwego rejestru sądowego. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy o rachunkowości, za wykonanie tego obowiązku odpowiedzialny jest kierownik jednostki, a niedopełnienie może pociągać za sobą konsekwencje prawne przewidziane w ustawie o rachunkowości oraz w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. Za niezłożenie sprawozdania finansowego kierownikowi jednostki (np. członkom zarządu) grozi m.in. kara grzywny, a nawet kara ograniczenia wolności w wymiarze od miesiąca do 2 lat.
Sankcje nakładane przez sąd rejestrowy i postępowanie przymuszające
Stosownie do treści art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, w przypadku stwierdzenia, że wniosek o wpis do Rejestru lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia - wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin.
Jeżeli mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego zobowiązany do złożenia sprawozdania finansowego nie spełni tego obowiązku, sąd rejestrowy jest uprawniony do wszczęcia postępowania o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, a ostatecznie nawet do wykreślenia podmiotu z rejestru KRS.
Uprawomocnienie postanowienia sądu rejestrowego w przedmiocie wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego skutkuje ostatecznym ustaniem jej bytu prawnego. Z tą chwilą spółka traci osobowość prawną i przestaje być podmiotem praw i obowiązków.
Nasuwa się zatem pytanie: czym skutkuje taki sposób zakończenia bytu spółki kapitałowej w trakcie toczącego się wobec niej postępowania podatkowego?
Jak wynika z analizy orzecznictwa, odpowiedź jest uzależniona od etapu postępowania podatkowego, w którym nastąpiło ustanie bytu podatnika.
Wykreślenie spółki z KRS – skutki w postępowaniu przed organem podatkowym
Wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców jest równoznaczne z utratą przez nią podmiotowości prawnej, w tym podatkowoprawnej. Oznacza to, że w tym samym momencie spółka traci również zdolność procesową do bycia stroną w postępowaniu podatkowym, prowadzonym na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. W takiej sytuacji nie może dalej toczyć się postępowanie podatkowe, ani też nie może być wydana wobec takiego podmiotu rozstrzygnięcie określające o jego prawach i obowiązkach.
Wobec tego, w przypadku wykreślenia spółki przed wszczęciem postępowania podatkowego, jest oczywiste, że takie postępowanie w stosunku do niej nie będzie się mogło rozpocząć. Otwiera się natomiast możliwość wszczęcia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich (np. członków zarządu).
Jeżeli natomiast, likwidacja spółki nastąpiła w trakcie toczącego się postępowania podatkowego przed organem podatkowym pierwszej instancji, postępowanie jako bezprzedmiotowe podlega umorzeniu w całości na podstawie art. 208 Ordynacji podatkowej (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 lutego 2010 r., II FSK 1635/08, LEX nr 607408).
Sytuacja przedstawia się jednak inaczej, gdy wykreślenie spółki kapitałowej z rejestru nastąpiło w toku postępowania odwoławczego. Zdaniem dominującego poglądu judykatury, ze względu na fakt, że bezprzedmiotowość postępowania leżąca po stronie strony zaistniała dopiero na etapie postępowania odwoławczego, nie ma podstaw prawnych, aby z obrotu prawnego eliminować decyzje organu pierwszej instancji skoro w tej fazie postępowania, postępowanie nie było bezprzedmiotowe. Natomiast bezprzedmiotowość zachodzi w zakresie postępowania odwoławczego, co skutkuje brakiem możliwości rozpoznania odwołania (tak: Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 stycznia 2017 r., I FPS 5/16).
Wskutek umorzenia postępowania odwoławczego powstanie taki stan, jaki by zaistniał, gdyby odwołania w ogóle nie wniesiono. Tym samym decyzja określająca zobowiązanie podatkowe spółki w pierwszej instancji staje się ostateczna i może stanowić podstawę orzeczenia o odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe zlikwidowanej spółki.
W praktyce zatem ustanie bytu prawnego podatnika na etapie postępowania odwoławczego, skutkuje brakiem możliwości dokonania kontroli instancyjnej decyzji podatkowej wydanej w pierwszej instancji. W takim przypadku nawet jeśli wydana decyzja byłaby obarczona wadami, to co do zasady nie będzie ona mogła zostać skutecznie wzruszona przez podatnika.
Niedopełnianie obowiązków sprawozdawczych może nieść za sobą szereg niekorzystnych skutków. Warto dbać o wykonanie nawet najbardziej podstawowych obowiązków jednostki, aby nie sprowadzać na siebie konsekwencji, które mogą być nieodwracalne.
Katarzyna Grajcar, Associate w ENODO Advisors radca prawny w zespole Tax Litigation Autorka specjalizuje się w postępowaniach podatkowych, sądowo-administracyjnych oraz w prawie karnym i prawie karnym skarbowym.