Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych różnicują pozycję wspólników spółki z o.o. w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w zależności od tego, czy spółka jest jednoosobowa czy wieloosobowa.
- Spółka z o.o. a ubezpieczenia społeczne
- Składki ZUS w jednoosobowej spółce z o.o.
- Składki ZUS w wieloosobowej spółce z o.o. Wspólnik dominujący i wspólnik iluzoryczny
Spółka z o.o. a ubezpieczenia społeczne
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o., sp. z o.o.) powstaje na drodze zawarcia umowy spółki, wniesienia wkładów na pokrycie kapitału zakładowego, powołania organów oraz wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Wniosek o wpis składać można wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych bądź Portalu S24.
Rejestracja spółki z o.o. w KRS powoduje z kolei automatyczne zgłoszenie jej również do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jako płatnika składek na ubezpieczenia społeczne. W tym zakresie nie jest zatem konieczne samodzielne wysyłanie przez spółkę z o.o. dodatkowych dokumentów do ZUS. Tym niemniej zgłoszeniu do ZUS podlegają pracownicy spółki z o.o. i członkowie ich rodzin na odpowiednich formularzach: ZUS ZUA, ZUS ZZA i ZUS ZCNA.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych różnicują pozycję wspólników spółki z o.o. w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w zależności od tego, czy spółka jest jednoosobowa czy wieloosobowa.
Składki ZUS w jednoosobowej spółce z o.o.
Wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uważa się za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu w następujących okresach:
OD dnia | ||
wpisania spółki do KRS | albo | nabycia udziałów w spółce |
DO dnia | ||
wykreślenia spółki z KRS | albo | zbycia wszystkich udziałów w spółce |
z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców | ||
Tym samym wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. ma obowiązek zgłoszenia siebie do ZUS w ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń:
- jako płatnika składek - na formularzu ZUS ZFA,
- do ubezpieczeń społecznych i/lub zdrowotnego - na formularzu ZUS ZUA bądź ZUS ZZA.
W przypadku jednoosobowych spółek z o.o. składka zdrowotna wyliczana jest w formie zryczałtowanej jako 9% od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS za IV kwartał roku poprzedniego. W 2024 r. jest to kwota 699,11 zł (9% liczone od podstawy 7767,85 zł). Ryczałtowa forma określenia wysokości składki zdrowotnej niesie za sobą tę zaletę, że wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. nie obciąża obowiązek rocznego rozliczenia składki zdrowotnej wraz z coroczną deklaracją za kwiecień.
Ważne! Składkę zdrowotną należy opłacać z tytułu każdej jednoosobowej spółki z o.o., w której posiada się udziały. Nie występuje bowiem co do zasady zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego, tak jak w odniesieniu do składek na ubezpieczenia społeczne.
Wyjątek! Jedną składkę zdrowotną od wszystkich jednoosobowych spółek z o.o. (lub spółek komandytowych czy też jednoosobowych spółek akcyjnych) płacić można pod warunkiem jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej w formie jednoosobowej (JDG) albo w ramach spółki cywilnej, jawnej bądź partnerskiej. Wówczas jedną składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza się od sumy dochodów z działalności indywidualnej i/lub ze spółki cywilnej/jawnej/partnerskiej oraz dodatkowo oblicza się odrębną, ale tylko "jedną" składkę na ubezpieczenie zdrowotne jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. (bądź spółki komandytowej, jednoosobowej spółki akcyjnej). Stanowisko takie potwierdza przykładowo interpretacja indywidualna wydana przez ZUS dnia 27 lipca 2023 r. w sprawie DI/100000/43/648/2023. |
Przykład
Osoba posiadająca w 2024 r. dwie jednoosobowe spółki z o.o. zobowiązana byłaby opłacić dwukrotną składkę zdrowotną w wysokości 699,11 zł, czyli łącznie 1398,22 zł. Jeśli jednak w tym samym czasie prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą przynoszącą stratę, to z tytułu tej działalności opłacałaby minimalną składkę zdrowotną ustaloną od lutego 2024 r. na poziomie 381,78 zł, a od obu posiadanych spółek opłacałaby jedną składkę zdrowotną w wysokości 699,11 zł. Suma tych kwota wynosi 1080,89 zł i jest niższa niż w sytuacji wyjściowej.
Składki ZUS w wieloosobowej spółce z o.o. Wspólnik dominujący i wspólnik iluzoryczny
W odróżnieniu do jedynego wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. dwóch i więcej wspólników klasycznie rozumianej spółki z o.o. nie podlega zgłoszeniu do ZUS z tytułu wpisania spółki do KRS czy też nabycia w niej udziałów. Zgłoszenie takie staje się jednakże konieczne, gdy wspólnik zawiera ze spółką umowę o pracę bądź umowę cywilnoprawną, z którą związane jest podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym.
Znaczne wątpliwości w praktyce stosowania przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wywołała konstrukcja, w ramach której jeden ze wspólników spółki z o.o. ma charakter dominujący (np. 99% udziałów), a udziały drugiego wspólnika mają tzw. charakter iluzoryczny (np. 1%). Teoretycznie zatem żaden ze wspólników nie powinien podlegać zgłoszeniu do ZUS, ale w praktyce Zakład ten prezentował stanowisko, iż wspólnika dominującego w spółce z o.o. należy potraktować w sposób właściwy dla wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. W ten sposób następowało obciążenie dominującego wspólnika spółki z o.o. obowiązkiem zgłoszenia do ZUS w charakterze płatnik i osoby ubezpieczonej, a także opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
W sprawie, która znalazła swój finał w Sądzie Najwyższym (sygn. akt: III USKP 17/23), ZUS stwierdził w decyzji, iż wspólnik dwóch jednoosobowych spółek z o.o. podlega ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tego tytułu, ponieważ posiada aż po 95% udziałów w każdej ze spółek. Wspólnik odwołał się do Sądu Okręgowego w Lublinie, który zmienił zaskarżoną decyzję przez ustalenie, że ubezpieczony jako wspólnik nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Sąd Okręgowy podkreślił, że pojęcie "iluzorycznego wspólnika" nie jest kategorią prawną. Przyznał, że taka kategoria posiłkowo przyjmowana jest w orzecznictwie, jednak na tle sporów o pracownicze zatrudnienie wspólnika jedynego lub dominującego "w swojej" spółce. ZUS złożył apelację do Sądu Apelacyjnego w Lublinie, która została oddalona. Sąd Apelacyjny podkreślił, że posiadanie choćby jednego udziału w dwuosobowej spółce z o.o. powoduje, że drugi wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. ZUS złożył następnie skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, która została oddalona. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie ma definicji jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Definicja taka istnieje w Kodeksie spółek handlowych i to ona musi mieć w sprawie decydujące znaczenie. Spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na wcześniejsze niejednolite orzecznictwo w przedmiotowym zakresie, ale ostatecznie opowiedział się za przyjęciem, iż wspólnik dwuosobowej spółki z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., choćby był wspólnikiem większościowym, "niemal, prawie jedynym". W zależności od stanu faktycznego sprawy może on podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie innych tytułów (umów o pracę, o dzieło, zlecenia), zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego lub w ogóle nie podlegać ubezpieczeniom społecznym.
Sąd Apelacyjny w Lublinie rozpoznając apelację w analogicznej sprawie o sygn. akt: III AUa 1054/22 z odwołania od decyzji ZUS o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, czy dominujący wspólnik spółki z o.o. podlega ubezpieczeniom społecznym. Sąd Najwyższy dnia 21 lutego 2024 r. w sprawie o sygn. akt: III UZP 8/23 podjął uchwałę, iż wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023.1230 t.j. ze zm.),
- ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2024.146 t.j. ze zm.),
- pismo Centrali ZUS z dnia 27 lipca 2023 r., sygn. DI/100000/43/648/2023,
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2023 r., sygn. akt: III USKP 17/23,
- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r., sygn. akt: III UZP 8/23.