Uregulowania prawne dotyczące umowy użyczenia zawierają przepisy kodeksu cywilnego. Na podstawie umowy użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Z powyższego wynika, że realizacja umowy użyczenia następuje z chwilą wydania nieruchomości bądź rzeczy ruchomej. Cechą charakterystyczną umowy użyczenia jest nieodpłatność świadczenia. W przypadku nieruchomości oznacza to, że biorący w używanie nie musi płacić np. czynszu za korzystanie z lokalu.
Za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości.
Ustawodawca jednocześnie wskazał przypadki, kiedy z tytuły użyczenia nieruchomości przychód nie powstanie. Otóż wartość czynszowa nie stanowi przychodu z tytułu użyczenia, jeżeli:
1) nieruchomość została udostępniona osobom pozostającym z podatnikiem w stosunku pracy, gdyż stanowi ona nieodpłatne świadczenie z tytułu wykonywanej pracy,
2) właściciel nieruchomości używa jej na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny,
3) właściciel oddał bezpłatnie nieruchomość lub jej część do użytku na cele działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym.
Z kolei do korzystającego nieodpłatnie z nieruchomości na potrzeby prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej zastosowanie będzie miał przepis art. 14 ust. 2 pkt 8 u.p.d.o.f., który stanowi, że przychodem z działalności gospodarczej jest wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczonych zgodnie z art. 11 ust. 2-2b u.p.d.o.f. Jednocześnie należy pamiętać, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 u.p.d.o.f., co do zasady, przychód ten korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego w przypadku, gdy podatnik otrzyma świadczenie od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.
W przypadku opisanym w pytaniu jeden ze wspólników własną nieruchomość chce oddać do używania spółce jawnej. Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnikami są poszczególni wspólnicy spółki, którzy dochód ze wspólnie prowadzonej działalności gospodarczej ustalają proporcjonalnie do prawa w udziale w zysku.
Oznacza to, że jeden wspólnik będzie użytkował na podstawie umowy użyczenia własną nieruchomość. Zawarcie przedmiotowej umowy spowoduje zatem, że w takiej części, w jakiej właściciel nieruchomości ma prawo do udziału w zyskach spółki, będzie świadczył na rzecz siebie samego. Ponieważ jednak zawieranie umów z samym sobą nie jest prawnie dopuszczalne, właściciel nieruchomości nie będzie ustalał przychodu z działalności gospodarczej z tytułu nieodpłatnie uzyskanego świadczenia.
Taki przychód uzyskają natomiast pozostali wspólnicy, chyba że w ich przypadku znajdzie zastosowanie zwolnienie, o którym mowa wyżej. Przychód z działalności gospodarczej w związku z nieodpłatnym używaniem nieruchomości powstanie wyłącznie po stronie wspólników, którzy nie są właścicielami nieruchomości.
Wartość tego przychodu należy ustalić w wysokości równej wartości czynszu, jaki byłby należny w sytuacji zawarcia umowy najmu tej nieruchomości, z uwzględnieniem udziału w zyskach przysługującego każdemu wspólnikowi.
Nieodpłatne używanie nieruchomości przez spółkę jawną wpływać będzie na przychody wspólnika, będącego właścicielem nieruchomości (art. 16 u.p.d.o.f). Przy ustalaniu przychodu z nieruchomości odstąpionej nieodpłatnie do używania właściciel nieruchomości powinien uwzględniać wyłącznie tę wartość świadczenia, która przypada na pozostałych wspólników odpowiednio do wielkości ich udziałów w zyskach spółki.
Maria Dolna-Ciemniakowska
doradca podatkowy
Podstawa prawna:
art. 14 i 16 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.).