Z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika, iż w tych sytuacjach, w których należy stosować średni kurs NBP, przyjmuje się go z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu. Nie jest również sprzeczne z ustawą o rachunkowości przyjęcie dla celów bilansowych kursu średniego NBP z dnia poprzedniego, jeżeli jednostka w ramach prowadzonej polityki rachunkowości stosuje uproszczenia. Podatkowe rozliczenie różnic kursowych jest dokonywane według faktycznie zastosowanego kursu walutowego, ale jeżeli przy obliczeniu różnic kursowych, np. przy korzystaniu z rachunków walutowych w bankach zagranicznych, nie będzie możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty, to w takich przypadkach możliwe jest zastosowanie kursu średniego NBP.
Przepisy podatkowe nie definiują natomiast faktycznie zastosowanego kursu waluty, którym jest kurs walutowy używany do ustalenia określonej wartości różnicy kursowej. Faktycznie zastosowany kurs walutowy nie jest kursem faktycznie zrealizowanym, dlatego nie należy go wiązać wyłącznie z sytuacjami związanymi z zakupem lub sprzedażą walut. Kurs faktycznie zastosowany to też taki kurs bankowy, po jakim dokonuje się faktycznej wyceny w danym dniu koniecznej do ustalania różnic kursowych, m.in. w dacie wpływu lub wypływu waluty obcej na bankowym rachunku walutowym. Podatnicy mogą przyjąć taki kurs waluty, jaki przy danej transakcji był faktycznie zastosowany, jednak nie może on być wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5 proc. wartość kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty.
Przy zmianie metody ustalania różnic kursowych z podatkowej na rachunkową konieczne jest w terminie do końca pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego zawiadomić w formie pisemnej naczelnika urzędu skarbowego o wyborze rachunkowej metody ustalania różnic kursowych, która będzie musiała być stosowana przez okres nie krótszy niż trzy lata podatkowe. W tym okresie powstanie również obowiązek poddania badaniu sprawozdań finansowych.
Odnosząc się do skutków podatkowych przy metodzie rachunkowej ustalania różnic kursowych, należy uwzględnić, iż podatkowe uregulowania sprowadzają się do podstawowej zasady, iż podatnik, który wybierze rachunkową metodę ustalania różnic kursowych, w sposób konsekwentny zalicza odpowiednio do przychodów lub kosztów podatkowych ujęte w księgach rachunkowych różnice kursowe, w tym z tytułu wyceny pozabilansowej pozycji w walutach obcych, w szczególności instrumentów pochodnych w walucie obcej.
Ministerstwo Finansów podzieliło pogląd, iż „wskutek wyceny instrumentów pochodnych w walucie obcej, należących do pozycji pozabilansowych, wystąpią różnice kursowe, które powinny być wykazywane w rozliczeniach podatkowych na każdy dzień wyceny” (pismo z 8 listopada 2007 r., znak: DD6/8213/326/MDA/07/1672). Dokonywana w księgach rachunkowych w danym dniu wycena instrumentów pochodnych wyrażonych w walucie obcej powinna być równocześnie rozliczona pod względem podatkowym. W świetle przepisów podatkowych nie można uznać, iż po przyjęciu metody bilansowej skutki podatkowe różnic kursowych wystąpią dopiero w dacie realizacji (zamknięcia) danego instrumentu.
Wszystkie rozwiązania wynikające z rachunkowości określają zatem skutek w podatku dochodowym związany z różnicami kursowymi. Zasada ta nie jest modyfikowana innymi przepisami ustawy podatkowej. Po przyjęciu przez firmę metody ustalania różnic kursowych na podstawie przepisów o rachunkowości kosztem lub przychodem podatkowym będą wszelkie różnice kursowe wynikające z przepisów prawa bilansowego, zarówno zrealizowane, jak i niezrealizowane. Oznacza to również, że jeżeli zgodnie z przepisami rachunkowości są ustalane różnice związane z kosztami nieuznanymi za koszty podatkowe, to powinny być one uwzględniane w rachunku podatkowym. Podobnie będzie z przychodami.
Mirosław Dawidziak
Podstawa prawna:
art. 9b i 15a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).