W celu prawidłowej kwalifikacji do kosztów uzyskania przychodów wydatków obejmujących odszkodowania, niezbędnym pozostaje uwzględnienie z jakiego tytułu one powstają. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie stanowią kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania z tytułu:
- wad dostarczonych towarów,
- wad wykonanych robót i usług oraz
- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo
- zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online
Na gruncie przywołanego przepisu wskazane w nim tytuły odszkodowań bezwzględnie nie mogą zostać zakwalifikowane do kosztów uzyskania przychodów. Odszkodowanie za szkodę majątkową w części ponoszone przez Ubezpieczonego (do wysokości franszyzy redukcyjnej) nie stanowi żadnego z tytułów objętych wyłączeniem wskazanym powyżej w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Takie odszkodowanie nie powstało bowiem z tytułu: wad dostarczonych towarów, wad wykonanych robót i usług a także zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad czy zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług lecz obejmuje odszkodowanie za szkody majątkowe (powstałe przykładowo w majątku osób trzecich w związku z prowadzoną działalnością).
Kwalifikacja odszkodowania wypłaconego na rzecz poszkodowanej osoby trzeciej w części ponoszonej bezpośrednio przez Ubezpieczonego (objętych kwotą franszyzy redukcyjnej) jako nie wyłączone z kosztów uzyskania przychodów mogą stanowić koszty uzyskania przychodów po spełnieniu ogólnych przesłanek potrącalności kosztów, regulowanych art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
W celu zakwalifikowania odszkodowań do kosztów uzyskania przychodów, konieczne jest ustalenie, czy odszkodowanie jest racjonalnie i gospodarczo uzasadnione oraz wskazują na cel i związek z prowadzoną działalnością gospodarczą przedsiębiorcy. Związek z prowadzoną działalnością może potwierdzić zawarcie polisy w celu zabezpieczenia się przed ewentualnymi konsekwencjami związanymi ze szkodami majątkowymi powstałymi w trakcie prowadzenia działalności czy przed roszczeniami osób trzecich.
Nie bez znaczenia mogą również pozostać kryteria ekonomiczne i uwzględnione przesłanki racjonalności działania Spółki przy zawieraniu umowy ubezpieczenia. Zawarcie umowy ubezpieczenia z franszyzą redukcyjną można bowiem dodatkowo uzasadniać zarówno chęcią ograniczenia negatywnych konsekwencji finansowych dla Spółki w związku z wystąpieniem szkody ale również racjonalność działania Spółki zmierzającą do minimalizacji kosztów ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej. Można bowiem wskazać, iż w zamian za ponoszenie finalnego ciężaru kosztów z tytułu roszczeń (ustalenia kwoty franszyzy redukcyjnej), Spółka mogła uzyskać korzystniejsze warunki w ramach umowy ubezpieczenia (przykładowo niższą składkę) aniżeli w sytuacji, gdyby Polisa miała pokrywać całokształt roszczeń z wszystkich negatywnych zdarzeń (np. nie zawierałaby kwoty franszyzy redukcyjnej). Powyższe uzasadnia interes gospodarczy Spółki.
W orzecznictwie organów podatkowych jednolicie akceptowany jest pogląd, zgodnie z którym w przypadku franszyzy redukcyjnej koszty napraw ponoszonych ze środków własnych ubezpieczonego stanowią koszty uzyskania przychodów. Takie stanowisko wyrazili przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z dnia 3 lipca 2012 r. sygn. IPTPB3/423-138/12-2/KJ, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacjach z dnia 5 lutego 2010 r. sygn. IPPB3/423-867/09-5/AG czy Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 5 grudnia 2008 r. sygn. ILPB3/423-552/08-2/MC.
Koszty pracy po zmianach - multipakiet: książka, program, CD, teleporadnia
VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.
Niezależnie od związku odszkodowania z prowadzoną działalnością należy jednak zwrócić uwagę na przyczyny związane z powstaniem szkody a w tym zakresie czy Ubezpieczony dopełnił wszelkich starań w celu uniknięcia szkody i nie przyczynił się do jej powstania. Wątpliwość może bowiem budzić kwalifikacja odszkodowania do kosztów uzyskania przychodów w przypadku w którym szkoda powstała z winy Ubezpieczonego (w tym jego pracowników). Wina Ubezpieczonego przy powstaniu szkody (np. działanie niezgodne z prawem, brak należytej staranności, niedbalstwo, brak nadzoru) może spowodować wyłączenie wydatku poniesionego na odszkodowanie z kosztów uzyskania przychodów.
Tomasz Musialski
Konsultant Podatkowy w Dziale Podatków Bezpośrednich ECDDP