Powyższy wyrok WSA zapadł w sprawie, w której dwaj bracia w 2010 roku dokonali umownego działu spadku, w skład którego wchodziła zabudowana nieruchomość. Po dokonaniu działu spadku, jeden z braci nabył prawo własności nieruchomości, zaś drugi brat w zamian za swój udział w spadku otrzymał spłatę w kwocie nieprzekraczającej wartości jego udziału. Brat, który otrzymał spłatę, wystąpił do Dyrektora Izby Skarbowej w P. (dalej „organ podatkowy”) z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego i tym samym udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy kwota uzyskana z tytułu spłaty w związku z działem spadku po rodzicach, podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych?
W odpowiedzi organ podatkowy wskazał, że spłacony brat powinien uiścić podatek dochodowy od osób fizycznych, ponieważ uzyskał przychód ze zbycia udziału w nieruchomości należącej do spadku. Organ podatkowy uzasadnił swoje stanowisko tym, że po dokonaniu działu spadku jeden z braci utracił należący do niego udział w spadku w zamian za spłatę. W konsekwencji, zdaniem organu podatkowego, dokonany dział spadku ze spłatą stanowił formę odpłatnego zbycia podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
WSA nie zgodził się z powyższą interpretacją organu podatkowego i ją uchylił. Uzasadniając wyrok, WSA dokonał analizy przepisów prawa spadkowego i wskazał, że dzieli się ono na dwa rodzaje postępowania. Pierwszym jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Drugie zaś to dział spadku. Postępowania te zostały wyodrębnione, ponieważ nabycie spadku wiąże się z jego działem tylko w sytuacji, gdy jest więcej spadkobierców niż jeden. W takim przypadku powstaje między nimi współwłasność w częściach ułamkowych, co oznacza, że każdy z nich jest właścicielem całej rzeczy i żaden nie jest właścicielem całości. Aby znieść tę współwłasność, która z zasady ma charakter przejściowy, spadkobiercy powinni przeprowadzić dział spadku. W tym celu, po ustaleniu wartości całego spadku, dzieli się go między spadkobierców zgodnie z ich udziałem. Skutkiem powyższego jest wejście poszczególnych praw majątkowych do majątków osobistych spadkobierców. Nie ulega jednak wątpliwości, iż prawa te pochodzą ze spadkobrania, dlatego dziedziczenie niezależnie od tego, czy następuje na podstawie ustawy czy testamentu, należy rozumieć, zarówno jako nabycie na podstawie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jak i nabycie w drodze działu spadku.
W związku z nabyciem spadku, na spadkobiercach ciąży obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn, który powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Od uzyskanych w ten sposób przychodów nie pobiera się już podatku dochodowego od osób fizycznych. Jak wskazał WSA, dział spadku, jako pewien „etap dziedziczenia”, również nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Ponadto, nie będzie obciążony także podatkiem od spadków, ponieważ ten obowiązek wiąże się z nabyciem spadku, czyli pierwszym etapem dziedziczenia. Należy jednak zaznaczyć, że umowny dział spadku podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych w zakresie spłaty w kwocie ponad udział w spadku.
Podsumowując, spadkobiercy dokonujący działu spadku nie są zobowiązani do zapłaty podatku dochodowego, ponieważ uiścili już podatek od spadków i darowizn. Obciąża ich jednakże podatek od czynności cywilnoprawnych w zakresie spłaty w kwocie ponad udział w spadku. Wyrok WSA jest prawomocny.
Aneta Wrona - Kłoczko
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna