Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako ustawa o CIT), kwestie kosztów uzyskania przychodów należy analizować w oparciu o art. 15 ust. 1 tej ustawy. W świetle tego przepisu, dla kwalifikacji danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został on poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. W związku z powyższym, każdorazowy wydatek powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Jako kosztów podatkowych nie uznaje się jednakże tych wydatków, które zostały wprost wskazane przez ustawodawcę w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.
Analizując treść art. 16 ust. 1 ustawy o CIT należy dojść do wniosku, że wydatki związane z prowadzeniem postępowań sądowych nie zostały wprost wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Przepisy ustawy o CIT wyłączają z kosztów jedynie koszty egzekucyjne związane z niewykonaniem zobowiązań (art. 16 ust. 1 pkt 17 ustawy o CIT). Kosztami uzyskania przychodów mogą być zatem wydatki poniesione w innej fazie postępowania. Niewymienienie konkretnego wydatku w negatywnym katalogu, zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie oznacza jednak, że automatycznie wydatek ten będzie można uznać za koszt podatkowy.
Powyższe oznacza, że analizując zagadnienie możliwości zaliczenia wydatków związanych z prowadzeniem postępowania sądowego do kosztów uzyskania przychodów należy ocenić czy postępowanie wykazuje związek z przychodami podatnika lub czy może się przyczynić do zmniejszenia jego wydatków. Do kosztów podatkowych będą mogły być zatem zaliczone między innymi wydatki związane z postępowaniami prowadzonymi w celu wyegzekwowania spełnienia świadczenia pieniężnego lub rzeczowego albo wykonania jakiegoś innego zobowiązania (zob. interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21.08.2017 r., znak: 0111-KDIB1-2.4010.199.2017.1.BG oraz interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 23.10.2013 r., znak: ITPB1/415-811b/12/AD, która wydana została wprawdzie na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednakże dotyczy analogicznego problemu). Kosztami podatkowymi nie będą natomiast wydatki na opłaty sądowe, które są bezzasadne, np. powstały z winy samego podatnika.
Polecamy: INFORLEX Biznes
Niejednokrotnie uznaje się, że wydatki związane z prowadzonym postępowaniem sądowym mogą być wliczone do kosztów uzyskania przychodu również w przypadku przegrania procesu (zob. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 03.01.2014 r., znak: ILPB3/423-472/13-3/JG oraz wyrok WSA w Warszawie z 14.02.2013 r., sygn. akt III SA/Wa 2186/12 – orzeczenie prawomocne). Jak stwierdził sąd w przywołanym wyroku, zasadność dochodzonych roszczeń nie ma znaczenia dla ich kwalifikacji jako kosztu podatkowego. Ponoszenie wydatków na koszty procesu stanowi bowiem jeden z elementów dbałości o funkcjonowanie przedsiębiorstwa.
W tym miejscu należy jednak podkreślić, że stanowisko organów podatkowych w tej kwestii nie jest jednolite, dlatego każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny. Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 12.04.2012 r., (znak: IBPBI/2/423-43/12/SD) uznał, że „możliwość zaliczenia ponoszonych wydatków związanych z procesem sądowym w ciężar kosztów uzyskania przychodów należy rozpatrywać pod kątem, czy były one poniesione w celu obrony przed bezpodstawnie kierowanymi roszczeniami oraz w związku z funkcjonowaniem podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.
W analizowanej sytuacji Spółka nie wywiązała się ze swoich zobowiązań wobec kontrahenta, co zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu a koszty sądowe zasądzone były w związku z niewykonaniem przez Nią zobowiązań. Zatem, uznać należy, iż koszty sądowe poniesione przez Spółkę nie pozostawały w związku z uzyskiwanymi przychodami i nie miały na celu zachowania źródła przychodów. Poniesione wydatki jakimi są koszty sądowe nie przyczyniły się w żaden sposób do uzyskanego przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej. Nie były to również normalne koszty funkcjonowania Spółki.” (zob. także interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 04.11.2009 r., znak: IPPB5/423-452/09-4/DG oraz interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 01.12.2009 r., znak: IBPBI/2/423-1037/09/BG).
Przemysław Szwed, Młodszy Konsultant Podatkowy w ECDDP Sp. z o.o.