Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 12 maja 2009 r. (sygn. akt I SA/Gd 935/08).
Spółka wystąpiła do Naczelnika Urzędu Skarbowego o stwierdzenie nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: PCC) uiszczonym z tytułu zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności. W uzasadnieniu spółka powołała art. 2 pkt 4 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych i stwierdziła, że czynność polegająca na nabywaniu przez nią pakietów wierzytelności od firm telekomunikacyjnych nie podlega PCC.
Organ odmówił stwierdzenia nadpłaty w PCC. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług ważny jest status podmiotu, który sprzedaje towar lub w ramach świadczonych usług prawo majątkowe, ponieważ jedynie wówczas czynność cywilnoprawna wywołuje obowiązek zapłaty VAT lub powoduje wyłączenie tego obowiązku. Zbywca nie ma statusu podatnika VAT, ponieważ sprzedał wierzytelności własne, których nie można określić jako odpłatne świadczenie usług. W ocenie organu podatkowego pierwszej instancji użyty w art. 2 pkt 4 ustawy zwrot „przynajmniej jedna ze stron” uwzględnia fakt objęcia zakresem przedmiotowym ustawy także umowy zamiany, której istotą jest wzajemne przenoszenie przez strony własnych rzeczy i praw majątkowych. Nie ma wówczas znaczenia, która ze stron z tego tytułu jest podatnikiem VAT. W konsekwencji Naczelnik Urzędu Skarbowego uznał, że umowy sprzedaży wierzytelności podlegają PCC.
Spółka wniosła odwołanie od tej decyzji. Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego. Organ odwoławczy stwierdził, że sprzedaż wierzytelności własnych, nie stanowiąc odpłatnej dostawy towarów ani odpłatnego świadczenia usług, nie jest objęta zakresem normowania ustawy o VAT. Określona usługa wywołuje obowiązek podatkowy w VAT, jeżeli następuje obrót jednoznaczny z jej wykonaniem. W ocenie organu odwoławczego z samego faktu nabycia wierzytelności spółka nie uzyskała obrotu w myśl art. 29 ustawy z 11 marca 2004 r. o VAT.
Sprawa trafiła do WSA, który oddalił skargę. Spółka wniosła skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 17 grudnia 2008 r. uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Gdańsku.
WSA, związany wykładnią prawa dokonaną przez NSA, stwierdził, że kluczowe znaczenie ma stwierdzenie, że nabycie wierzytelności przez podmiot zajmujący się skupowaniem wierzytelności i dochodzeniem ich od dłużników stanowi świadczenie przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy usługi w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Usługa ta polega na dokonaniu przez nabywcę wierzytelności na rzecz zbywcy wierzytelności zapłaty za nabyte wierzytelności, w wyniku czego zbywca nie musi podejmować działań w celu odzyskania zapłaty od niesolidnego dłużnika. W związku z tym to świadczenie podmiotu nabywającego wierzytelności należy uznać za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Z faktu, że sprzedaż wierzytelności własnej po stronie sprzedawcy nie jest usługą, nie można wywodzić, że usługi nie świadczy nabywca wierzytelności.
Działalność polegająca na nabywaniu wierzytelności i dalszej ich odsprzedaży lub odzyskiwaniu ich we własnym zakresie podlega VAT, chociaż z uwagi na charakter świadczonych usług jest ona przedmiotowo zwolniona z podatku. Konsekwentnie jednak, na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o PCC, działalność taka nie powinna podlegać opodatkowaniu PCC.
oprac. Wiesława Moczydłowska
ekspert w zakresie podatków i rachunkowości