RADA
Świadczenie w postaci nieodpłatnego udostępnienia mieszkania dla jednego pracownika nie jest objęte zwolnieniem od podatku dochodowego od osób fizycznych. W związku z tym wartość takiego świadczenia należy doliczyć do przychodów pracownika ze stosunku pracy. W przypadku najmu mieszkania dla kilku pracowników sposób rozliczenia przychodu z tego tytułu zależy od wartości tego świadczenia. Wydatki związane z najmem mieszkania stanowią koszt uzyskania przychodów pracodawcy. Szczegóły - w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Przychody. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Państwa firma wynajmuje w miejscowości, w której znajduje się jej siedziba, mieszkania dla pracowników pochodzących z innych miejscowości.
Aby stwierdzić, czy wartość tych świadczeń w ogóle podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, należy odwołać się do art. 12 ust. 1 updof. Wynika z niego, że przychodami ze stosunku pracy jest nie tylko pensja, ale również wartość nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 19 updof zwolniona od podatku jest:
wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w:
• hotelach pracowniczych,
• kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania
- do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł.
Należy jednak pamiętać, że zwolnienie to ma zastosowanie tylko do tych pracowników, których miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów (art. 21 ust. 14 updof).
Powyższe zwolnienie ma zastosowanie do ponoszonych przez pracodawcę świadczeń z tytułu zakwaterowania pracowników, ale tylko w hotelach pracowniczych bądź kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania. Natomiast świadczenie w postaci udostępnienia pracownikowi mieszkania nie korzysta ze zwolnienia. Świadczenie to w całości podlega opodatkowaniu. Państwa firma powinna zaliczyć wartość tego świadczenia do przychodu pracownika ze stosunku pracy.
Jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu, to wartość pieniężną tego świadczenia należy ustalić według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu. W praktyce oznacza to, że jeżeli Państwa firma wynajmuje mieszkanie dla pracownika, podstawą ustalenia wartości tego świadczenia będzie kwota czynszu wynikająca z umowy najmu. Wynika to z faktu, że gdyby pracownik sam wynajmował takie mieszkanie, to również musiałby zawrzeć taką umowę. Wówczas ponosiłby wydatki na czynsz w wysokości wynikającej z tej umowy (art. 11 ust. 2a pkt 3 updof).
PRZYKŁAD
Na podstawie umowy najmu firma wynajmuje mieszkanie za kwotę 1200 zł miesięcznie. Mieszkanie zostało wynajęte dla jednego pracownika. Pracownik korzysta z niego przez cały miesiąc. W związku z tym do jego przychodów ze stosunku pracy należy doliczyć przychód z tego nieodpłatnego świadczenia w wysokości 1200 zł.
Najem mieszkania na rzecz kilku pracowników
Świadczenie w postaci udostępnienia mieszkania kilku pracownikom może być zwolnione od podatku, jeżeli jest to „prywatna kwatera wynajmowana na cele zbiorowego zakwaterowania”. Przepisy nie definiują tego pojęcia. Należy przyjąć, że kwaterą prywatną może być również lokal mieszkalny. Natomiast zbiorowe zakwaterowanie oznacza, że lokal przeznaczony jest do pobytu kilku osób. Istotne jest jednak, aby z umowy najmu wynikało, że w mieszkaniu wynajmowanym od osoby prywatnej zakwaterowanych będzie kilku pracowników. Wówczas kwota czynszu przypadająca na każdego pracownika do wysokości 500 zł będzie korzystała ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 19 updof.
Na takim stanowisku stają również organy podatkowe. W piśmie z 21 listopada 2005 r., nr II US pb IB/415-56/323a/64/05/KSz, Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Białymstoku stwierdził, że:
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wyjaśnia pojęcia „kwatera prywatna wynajmowana na cele zbiorowego zakwaterowania”. Z wykładni językowej tego pojęcia wynika, iż dotyczy ono kwater prywatnych będących zarówno lokalami mieszkalnymi, jak i pomieszczeniami w takich lokalach, które pracodawca zamierza wynająć w celu udostępnienia ich w tym samym czasie więcej niż jednemu pracownikowi. Zauważyć należy, iż w związku z tym, że decydujący pozostaje cel pracodawcy w momencie wynajmowania kwatery, nie ma znaczenia fakt, ilu pracowników faktycznie z niej korzysta, o ile pracodawca wynajął przedmiotową kwaterę grupie pracowników.
Zauważyć w tym miejscu należy, że omawianym zwolnieniem nie będą więc objęte świadczenia ponoszone przez zakład pracy z tytułu zakwaterowania pracowników w kwaterze prywatnej wynajmowanej do indywidualnego użytku danego pracownika, jak również zakwaterowania pracowników w lokalu mieszkalnym będącym własnością pracodawcy. Takie nieodpłatne świadczenia stanowić będą podlegający opodatkowaniu przychód pracownika ze stosunku pracy.
Jednocześnie ustawodawca przewidział limit kwoty wolnej od podatku - do wysokości nieprzekraczającej 500 zł miesięcznie. Opodatkowaniu podlegać więc będzie nadwyżka wartości świadczeń z ww. tytułu przypadających na danego pracownika powyżej 500 zł miesięcznie.
PRZYKŁAD
Umowa najmu zawarta między firmą a osobą fizyczną będącą właścicielem mieszkania przewiduje, że przedmiotem wynajmu jest kwatera przeznaczona do zakwaterowania trzech pracowników. Miesięczny czynsz wynosi 1200 zł. W mieszkaniu będą zakwaterowani przez cały miesiąc trzej pracownicy. Każdy z nich otrzyma świadczenie w wysokości 1200 zł : : 3 = 400 zł miesięcznie. Ponieważ kwota ta nie przekracza 500 zł, świadczenia te będą zwolnione od podatku. Nie powinny więc być zaliczane do przychodów pracowników ze stosunku pracy.
Koszty. Ponieważ wydatek na najem mieszkania wiąże się z zapewnieniem pracownikom zakwaterowania, to tym samym stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu. Jako wydatek związany z funkcjonowaniem firmy, spełnia wymogi zawartej w art. 22 ust. 1 updof definicji kosztu uzyskania przychodu i nie jest wymieniony w katalogu wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodu zawartym w art. 23 updof.
VAT. Nieodpłatne świadczenie w postaci udostępnienia pracownikom mieszkań przez Państwa firmę nie podlega opodatkowaniu VAT. Ponieważ Państwa firma wynajmuje mieszkania od osób fizycznych wystawiających z tego tytułu rachunki (najem mieszkań na cele mieszkaniowe nie podlega VAT), nie przysługuje jej z tego tytułu prawo do odliczenia VAT. Nie jest zatem spełniony jeden z warunków opodatkowania VAT nieodpłatnych świadczeń przekazywanych na cele osobiste pracowników. Warunek ten to prawo do odliczenia VAT. Został on wskazany w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z nim:
nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, traktuje się jak odpłatne świadczenie usług.
• art. 11 ust. 2a pkt 3, art. 12 ust. 1, ust. 3, art. 21 ust. 1 pkt 19, ust. 14 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894
• art. 8 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
Krzysztof Rustecki
ekspert w zakresie podatków dochodowych