Objaśnienia podatkowe w zakresie rezydencji podatkowej
Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej przygotował objaśnienia podatkowe dotyczące rezydencji podatkowej PIT. Chodzi o objaśnienia podatkowe z 29 kwietnia 2021 r. w sprawie rezydencji podatkowej oraz zakresu obowiązku podatkowego osób fizycznych w Polsce.
Celem objaśnień jest przedstawienie sposobu prawidłowego wypełnienia obowiązków podatkowych przez osoby fizyczne w Polsce. Ponieważ rezydencja podatkowa nie ma charakteru deklaratywnego, lecz związana jest z oceną całokształtu faktów i okoliczności, ważne jest pisemne przedstawienie zasad interpretacji przepisów w tym zakresie.
Objaśnienia podatkowe przygotowane przez resort finansów są odpowiedzą na wiele pytań, m.in.:
- na czym polega ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce,
- co to jest rezydencja podatkowa,
- jakie są kryteria ustalania rezydencji podatkowej i na czym one polegają,
- czy można być rezydentem podatkowym w dwóch państwach,
- jaki wpływ na ustalenie rezydencji podatkowej mają umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Rezydencja podatkowa PIT - przepisy
Niniejsze objaśnienia podatkowe (dalej: objaśnienia) - jak czytamy we wstępie - dotyczą zasad ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych (rezydencji podatkowej) osób fizycznych w Polsce zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa PIT) oraz zakresu obowiązku podatkowego osób fizycznych, o którym mowa w art. 3 ust. 1 i 2a ustawy PIT.
Ustawa PIT określa kryteria ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce w art. 3 ust. 1a. Posiadanie rezydencji podatkowej w Polsce związane jest z obowiązkiem rozliczania dochodów w Polsce na zasadach nieograniczonego obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy PIT. Natomiast brak rezydencji podatkowej w Polsce, oznacza podleganie ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 2a ustawy PIT.
Poniżej przedstawiamy fragment objaśnień dotyczący definicji miejsca zamieszkania dla celów podatkowych.
Definicja miejsca zamieszkania dla celów podatkowych
Kryteria ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych osoby fizycznej zawarte są w art. 3 ust. 1a ustawy PIT.
Osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski jeżeli:
1) posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Definicja miejsca zamieszkania, zawarta w ustawie PIT, obejmuje dwa kryteria: pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym lub posiadanie na terytorium Polski ośrodka interesów życiowych rozumianego jako centrum interesów osobistych lub centrum interesów gospodarczych. Spójnik „lub” oznacza, że spełnienie przynajmniej jednego z tych kryteriów pozwala uznać podatnika za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Jednocześnie każde z tych kryteriów należy rozpatrywać samodzielnie i niezależnie.
Ośrodek interesów życiowych podatnika
Istnienie w Polsce ośrodka interesów życiowych oznacza posiadanie ścisłych powiązań osobistych lub gospodarczych z Polską. Każda z tych przesłanek podlega samodzielnej ocenie, co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby uznać, że podatnik posiada ośrodek interesów życiowych w Polsce.
Centrum interesów osobistych podatnika
Centrum, czyli „skoncentrowanie” interesów osobistych, należy rozumieć jako miejsce, z którym podatnik posiada ścisłe powiązania osobiste. Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej, politycznej, itp. W praktyce, czynnikiem branym najczęściej pod uwagę jest obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci.
W związku z tym, wyjazd do innego państwa wraz z całą rodziną w większości przypadków powodować będzie przeniesienie centrum interesów osobistych do tego państwa. Natomiast wyjazd do pracy za granicę, podczas gdy małżonek oraz dzieci pozostają w Polsce, powodować będzie najczęściej utrzymanie centrum interesów osobistych na terytorium Polski.
W przypadku osób żyjących samodzielnie należy w szczególności uwzględnić, w którym państwie prowadzone jest samodzielne gospodarstwo domowe i w którym państwie podatnik uczestniczy w życiu towarzyskim, kulturalnym lub politycznym.
Przykład
Pan Artur jest pracownikiem budowlanym mieszkającym na stałe z żoną i dziećmi w Szczecinie. Pan Artur pracuje na budowach w Niemczech. W trakcie pracy w Niemczech pan Artur mieszka w hotelu robotniczym wraz z innymi pracownikami. W Polsce pan Artur mieszka z rodziną, do której przyjeżdża w weekendy, na święta, na urlop oraz w trakcie dłuższych przerw w pracy. Czy pan Artur posiada centrum interesów osobistych w Polsce?
Tak. Pan Artur posiada ścisłe powiązania osobiste z Polską, gdyż tutaj cały rok mieszka jego żona oraz dzieci. Pomimo pracy w Niemczech, pan Artur regularnie wraca do swojego miejsca zamieszkania w Szczecinie w sposób, który wskazuje na utrzymanie istotnych powiązań osobistych z Polską.
Przykład
Pani Grażyna od urodzenia jest zameldowana w domu rodziców w Katowicach. Trzy lata temu wyjechała do Wielkiej Brytanii. Nie wymeldowała się z mieszkania rodziców. W Wielkiej Brytanii pani Grażyna pracuje i mieszka wraz z partnerem w wynajętym mieszkaniu. W tym państwie toczy się jej codzienne życie, uczęszcza do klubu fitness, do kina, teatru, spotyka się z przyjaciółmi i jest objęta opieką medyczną. Do Polski wraca jedynie aby odwiedzić rodziców podczas świąt lub urlopu. Czy pani Grażyna przeniosła centrum interesów osobistych do Wielkiej Brytanii?
Tak. Pani Grażyna nie zachowała ścisłych powiązań osobistych z Polską. Nie ma znaczenia fakt, iż jest wciąż zameldowana w mieszkaniu rodziców. Pani Grażyna utworzyła swoje nowe ognisko domowe w mieszkaniu, w którym w sposób stały mieszka z partnerem w Wielkiej Brytanii. W związku z tym, jej centrum interesów osobistych znajduje się w Wielkiej Brytanii.
Centrum interesów gospodarczych podatnika
W praktyce chodzi o miejsce, z którym dana osoba ma ścisłe powiązania ekonomiczne. W tym względzie należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd.
Przykład
Pan Marek od dwóch lat przebywa przez część roku we Francji. Od wielu lat pan Marek prowadzi w Polsce dobrze prosperujący warsztat samochodowy, który pod jego nieobecność jest doglądany przez brata lub rodziców. W Polsce posiada dom oraz dwa samochody, które są rozliczane w ramach prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej. Warsztat samochodowy jest jedynym źródłem dochodu pana Marka. Osiągany dochód jest gromadzony na rachunku w polskim banku. We Francji pan Marek również otworzył konto bankowe, na które regularnie przekazywane są środki potrzebne mu na życie we Francji. Czy centrum interesów gospodarczych pana Marka pozostało w Polsce?
Tak. Pan Marek posiada na terytorium Polski jedyne źródło swojego dochodu. Majątek nieruchomy w postaci domu i warsztatu samochodowego, które są jego własnością, znajdują się również w Polsce. Tu także pozostał główny majątek ruchomy pana Marka, tj. samochody, wyposażenie domu. Środki finansowe gromadzone są w polskim banku. Okoliczności te wskazują, na utrzymanie przez pana Marka silnych powiązań gospodarczych z Polską.
Przykład
Pani Lena trzy lata temu wyjechała do Czech. We Wrocławiu, gdzie mieszkała przed wyjazdem, wciąż posiada duże mieszkanie, które wynajmuje. Środki z wynajmu mieszkania gromadzone są na polskim rachunku bankowym. W Czechach pani Lena pracuje na podstawie umowy o pracę u czeskiego pracodawcy. Wynagrodzenie za pracę jest przelewane na konto prowadzone w czeskim banku. Pani Lena posługuje się telefonem zarejestrowanym u czeskiego operatora telefonii komórkowej oraz kupiła samochód, który zarejestrowała w tym państwie. W Czechach pani Lena mieszka w kupionym przez siebie mieszkaniu, przy czym środki na jego zakup uzyskała w drodze kredytu zaciągniętego w czeskim banku. Czy centrum interesów gospodarczych pani Leny znajduje się w Polsce?
Nie. Pani Lena ma silne powiązania gospodarcze z Czechami. W tym państwie posiada mieszkanie, samochód, telefon oraz spłaca kredyt udzielony przez czeski bank. W tym państwie znajduje się też główne źródło jej dochodu. W Polsce pani Lena również posiada majątek w postaci wynajmowanego mieszkania, ale stanowi on jedynie dodatkowe źródło jej dochodu. Wobec powyższego, należy uznać, że centrum interesów gospodarczych pani Leny położone jest w Czechach.
Pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym
Kryterium długości pobytu należy uznać za spełnione po przekroczeniu 183 dni pobytu na terytorium Polski w danym roku kalendarzowym (rok kalendarzowy jest podstawowym okresem podatkowym branym pod uwagę przy dokonywaniu rozliczeń podatkowych osób fizycznych). Nieprzekroczenie tej liczby dni pobytu na terytorium Polski w danym roku kalendarzowym skutkuje niespełnieniem tego kryterium. W takim przypadku, ocena posiadania przez podatnika miejsca zamieszkania na terytorium Polski opiera się na drugim kryterium, związanym z położeniem ośrodka interesów życiowych w Polsce.
Warunek przebywania w Polsce dłużej niż 183 dni w roku kalendarzowym nie oznacza, że musi to być pobyt nieprzerwany. W przypadku dłuższego okresowego, ale nie ciągłego pobytu w Polsce (np. okresu 3-letniego), należy ustalić czy ilość dni pobytu przekroczyła 183 dni w którymkolwiek roku kalendarzowym (podatkowym).
Obliczanie długości pobytu na terytorium Polski jest dokonywane przez stosowanie metody opartej na „dniach fizycznej obecności”. Przy liczeniu dni w oparciu o tę metodę należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w Polsce. Do tego okresu zaliczana jest również każda część dnia, dzień przybycia lub dzień wyjazdu osoby z Polski. Tym samym, każdy pełny dzień spędzony poza Polską, nie będzie brany pod uwagę. Natomiast każdą część dnia, nawet bardzo krótką, spędzoną przez podatnika w Polsce, należy zaliczyć jako dzień obecności do okresu pobytu na terytorium Polski.
Przykład
Pan Piotr mieszkał na Ukrainie, w domu rodzinnym razem z rodzicami. Postanowił przyjechać do pracy do Polski na okres 8 miesięcy (od stycznia do sierpnia) danego roku kalendarzowego. W czasie pobytu w Polsce, pan Piotr wyjechał z kraju tylko raz na dwa tygodnie, w odwiedziny do rodziców, którzy pozostali na Ukrainie. Czy ze względu na długość pobytu w Polsce, pan Piotr uzyskał status polskiego rezydenta podatkowego?
Tak. Ilość dni pobytu pana Piotra w Polsce przekroczyła w danym roku kalendarzowym 183 dni. Z tego względu pan Piotr spełnił kryterium pozwalające uznać go za rezydenta podatkowego Polski.
Przykład
Pani Julia jest obywatelką Białorusi. Przyjechała do Polski do pracy w listopadzie 2019 r. Pracowała nieprzerwanie na terytorium Polski do końca maja 2020 r., po czym wyjechała do pracy do Niemiec. Czy pani Julia uzyskała status polskiego rezydenta podatkowego z uwagi na ilość dni pobytu na terytorium Polski?
Nie. W 2019 r. pani Julia przebywała na terytorium Polski w listopadzie i grudniu (61 dni). Natomiast w 2020 r. przebywała w Polsce od stycznia do maja, czyli 152 dni. W żadnym z tych lat kalendarzowych (podatkowych) długość pobytu pani Julii w Polsce nie przekroczyła 183 dni.
Zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku podatkowego
Zmiana państwa rezydencji podatkowej może nastąpić w trakcie roku podatkowego. W takim przypadku, do dnia pozostawania polskim rezydentem podatkowym podatnik rozlicza się w Polsce na zasadzie nieograniczonego obowiązku podatkowego. Natomiast po przeniesieniu miejsca zamieszkania za granicę, podatnik podlega w Polsce opodatkowaniu tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.
Przykład
Pan Mariusz wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie otworzył sklep z polskimi produktami. Na początku roku pan Mariusz wyjeżdżał do Wielkiej Brytanii w celu rozpoznania rynku kilkukrotnie na krótkie okresy, podczas których mieszkał u znajomych. Lokal na sklep wynajął od czerwca tego roku podatkowego. W Polsce opuścił wynajmowane mieszkanie ostatniego dnia maja tego roku i w tym dniu przeniósł się do Wielkiej Brytanii. Od tego czasu ośrodek interesów życiowych pana Mariusza znajduje się w Wielkiej Brytanii. Tam mieszka i pracuje prowadząc jednoosobowe gospodarstwo domowe. Czy pan Mariusz utracił status polskiego rezydenta podatkowego?
Tak. Pan Mariusz przeniósł ośrodek interesów życiowych do Wielkiej Brytanii z dniem 31 maja, w którym opuścił na stałe Polskę. Jako polski rezydent podatkowy, dochody osiągnięte przed opuszczeniem Polski (od stycznia do końca maja) ma obowiązek rozliczyć w Polsce, na zasadzie nieograniczonego obowiązku podatkowego. Natomiast od 1 czerwca pan Mariusz posiada w Polsce status nierezydenta podatkowego, czyli od tego dnia zobowiązany jest rozliczać się w Polsce wyłącznie od dochodów osiąganych na terytorium Polski.
Przykład
1 lutego pan Dawid wyjechał do pracy do Szwecji. W Polsce pozostała jego żona i dzieci, do których regularnie wracał co weekend. W Szwecji pan Dawid mieszkał w hotelu wynajmowanym przez pracodawcę. Gdy sytuacja pana Dawida się ustabilizowała, podjął wraz z żoną decyzję o przeprowadzce całej rodziny do Szwecji. W związku z tym wynajął duże mieszkanie w Szwecji i w lipcu żona i dzieci pana Dawida przeprowadziły się do Szwecji. Żona rozpoczęła szukanie pracy, a dzieci zostały od września zapisane do szwedzkiej szkoły. Czy rezydencja podatkowa pana Dawida uległa zmianie w trakcie roku podatkowego?
Tak. Rozpoczynając pracę w Szwecji pan Dawid wciąż posiadał centrum interesów osobistych w Polsce, w związku z tym jego wyjazd nie oznaczał utraty polskiej rezydencji podatkowej. Z dniem przyjazdu do Szwecji na stałe żony i dzieci pana Dawida, do tego państwa został przeniesiony jego ośrodek interesów życiowych. Oznacza to, że rezydencja podatkowa pana Dawida uległa zmianie w trakcie roku podatkowego.
Zobacz pełną treść: Objaśnienia podatkowe ws. rezydencji podatkowej oraz zakresu obowiązku podatkowego osób fizycznych w Polsce
oprac. Adam Kuchta