Jak skorzystać z ulgi prorodzinnej i jak korzystnie rozliczyć się wspólnie z małżonkiem lub dzieckiem? Na ten temat rozmawiamy z Joanną Narkiewicz – Tarłowską, starszym menedżerem w PwC.
Jakie ulgi prorodzinne podatnicy mogą uwzględnić w zeznaniu rocznym za 2010 r.?
W tym zakresie niewiele się zmieniło. Wciąż łącznie mogą rozliczać się małżonkowie. Osoby samotnie wychowujące dzieci mają prawo do rozliczenia się wspólnie z dziećmi. Również popularna tzw. „ulga na dzieci” została zachowana, mimo wcześniejszych planów jej czasowego zniesienia.
Prześledźmy zatem każdą z tych podatkowych preferencji. Zacznijmy od wspólnego rozliczania małżonków. Czy coś się zmieniło w tym zakresie?
Główne zasady się nie zmieniły. Małżonkowie wciąż mogą rozliczać się razem. Należy jednak pamiętać, że aby złożyć wspólne zeznanie podatkowe trzeba spełnić kilka warunków. Po pierwsze, małżeństwo musi trwać przez cały rok podatkowy. Poza tym konieczne jest istnienie ustroju wspólności majątkowej między małżonkami – również przez cały rok.
Osoby, które zawarły umowę intercyzy, nie będą mogły dokonać rozliczenia wspólnego. Warto wspomnieć, że ustrój wspólności majątkowej znosi również separacja. Chodzi oczywiście o separację stwierdzoną przez sąd, a nie o faktyczne odseparowanie małżonków.
Prawo do wspólnego rozliczenia ma również osoba, której małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego.
Komu wspólne rozliczenie nie przysługuje?
Osobom, które w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wybrały rozliczanie się stawką liniową. Nie skorzystają również osoby rozliczające się ryczałtem ewidencjonowanym lub kartą podatkową.
Jak można skorzystać z tej preferencji podatkowej i dla kogo jest ona korzystna?
Decydującą rolę odgrywa wniosek podatnika. Wspólne rozliczenie z małżonkiem nie nastąpi automatycznie, podatnik musi wyrazić wolę skorzystania z takiego rozwiązania. I tu nastąpi zmiana w roku 2011 – wspólne rozliczenie z małżonkiem będzie możliwe na wniosek wyrażony przez jednego z małżonków (do tej pory oboje małżonkowie musieli to zrobić), pod warunkiem, że w poprzednim roku oboje złożyli taki wniosek.
Najbardziej korzystne wspólne rozliczenie jest dla małżeństw, które osiągają dochody sytuujące się w różnych progach podatkowych, a także w przypadku, gdy pracuje zawodowo (i osiąga przychody z tego tytułu) tylko jeden z małżonków. Można zatem uznać, iż ta ulga ma na celu wyrównanie sytuacji majątkowej małżonków.
Przejdźmy zatem do kolejnej preferencyjnej możliwości, czyli wspólnego rozliczenia się z dzieckiem. Dotyczy to samotnych rodziców. Kogo ustawodawca uważa za osoby samotne?
Z obecnych przepisów wynika, że osoby samotnie wychowujące dziecko to: wdowiec, wdowa, rozwodnik, rozwódka, panna, kawaler, a także osoba, której małżonek odbywa karę pozbawienia wolności.
Pojawiają się tu jednak pewne kontrowersje, bowiem coraz więcej osób żyje w tzw. związkach nieformalnych, jednak wychowują dzieci wspólnie. W świetle przepisów ustawy, mają oni status panny/kawalera – osoby samotnej. Czy mogą skorzystać z możliwości wspólnego rozliczenia z dzieckiem?
W tym zakresie mamy jednolite orzecznictwo NSA, który konsekwentnie odmawia prawa do wspólnego rozliczania się z dzieckiem w przypadku pozostawania w tzw. związku nieformalnym.
Dotychczasowe brzmienie przepisów nie regulowało jednak tej kwestii w sposób definitywny, co wiele osób odczytywało jako możliwość korzystania z tej preferencji podatkowej, mimo, iż w rzeczywistości nie byli samotnymi rodzicami.
Sytuacji nie poprawiały rozbieżne orzeczenia sądów wojewódzkich. Wkrótce to się zmieni. Według nowego stanu prawnego (ale obowiązującego formalnie od rozliczenia za 2011 rok) rozliczenia z dzieckiem będą mogły dokonać jedynie osoby, które faktycznie samotnie wychowują potomstwo.
Pojawia się natomiast pytanie, jak te przepisy będą egzekwowane w praktyce, czyli, mówiąc wprost, jakie możliwości będzie miał konkretny urząd skarbowy, aby sprawdzić, czy podatnik naprawdę samotnie wychowuje dziecko.
Teoretycznie organy podatkowe dysponują szeregiem środków, które mogą przyczynić się do ustalenia rzeczywistej sytuacji podatnika, dla przykładu można wskazać np. zeznania świadków czy oględziny. W praktyce jednak – niestety - w tym zakresie nadal ogromną rolę pełnią tzw. „donosy”.
Niezależnie od sposobu ustalenia sytuacji podatnika, warto wiedzieć, że od rozliczenia za 2011 rok osoby pozostające w tzw. związkach nieformalnych nie będą miały prawa do wspólnego rozliczania się z dzieckiem i będzie to wynikało wprost (dosłownie) z przepisów ustawy. Nie zmieni się natomiast sytuacja osób rzeczywiście samotnie wychowujących dzieci – te osoby zachowają rzecz jasna prawo do wspólnego rozliczenia, w niezmienionym kształcie.
Polecamy: serwis Urząd skarbowy
Polecamy: Limity ulg i odliczeń w PIT
Skoro jednak ustalimy, że mamy do czynienia z osobą samotnie wychowującą dziecko, która nie pozostaje w związku nieformalnym, ale – załóżmy – otrzymuje regularne wsparcie finansowe, np. od dziadków dziecka. Czy wówczas nadal będzie mogła skorzystać z preferencyjnego rozliczenia?
Moim zdaniem, nie ma żadnych podstaw, by pozbawić ją tego prawa. Należy bowiem pamiętać, iż preferencja, o której mówimy, dotyczy osób samotnie wychowujących dzieci. Jest oczywiste, że „wychowanie” stanowi pewien proces, którego nie należy utożsamiać z „utrzymywaniem” dziecka; jest bowiem dużo szerszy.
Celem ustawodawcy było przecież pewnego rodzaju zrekompensowanie trudnej sytuacji osobistej podatnika, będącego samotnym rodzicem. Pomoc finansowa otrzymywana o osób trzecich, czy nawet alimenty – nie powinny wpłynąć na możliwość zastosowania wspólnego rozliczenia dla tych osób.
Pomówmy teraz o najbardziej popularnej uldze „na dzieci”, którą zachowano, mimo rządowych planów jej czasowego zniesienia w pewnych okolicznościach. Nie zdecydowano się na to. Czy wprowadzono jakieś zmiany?
Zasadniczo nie. Mówiąc o uldze na dzieci należy podkreślić, że jest to ulga bardzo korzystna, ponieważ pomniejsza podatek, a nie dochód, będący podstawą jego obliczenia. Mamy zatem do czynienia z ulgą sensu stricte.
Kwota, jaką można odliczyć, jest zależna od tego, ile podatnik ma dzieci. Na każde dziecko przysługuje maksymalnie 1.112,04 zł. Ważne jest jednak, że jeśli dziecko przyszło na świat w 2010 r., ulgę można wykorzystać proporcjonalnie – na każdy miesiąc przypada kwota 92,67 zł.
Jeśli jednak dziecko przyszło na świat np. 6 lutego, podatnik będzie mógł skorzystać z ulgi za cały ten miesiąc.
Zatem tych podatników, którzy zostali rodzicami w 2010 r., przed wypełnieniem zeznania czeka działanie matematyczne, mające na celu obliczenie wysokości ulgi.
Należy również pamiętać, że do zeznania podatkowego nie trzeba dołączać żadnych dokumentów (np. aktu urodzenia dziecka). Musimy natomiast dysponować nimi w razie, gdyby organ zażądał ich okazania.
Komu przysługuje ta ulga?
Przede wszystkim należy wskazać, że z ulgi skorzystają osoby rozliczające na PIT 36 i PIT 37. Nie obejmuje ona podatników rozliczających się liniowo, czy też w formie ryczałtu ewidencjonowanego. Przesłanką skorzystania z ulgi jest wykonywanie władzy rodzicielskiej – jej założeniem jest bowiem faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem i ponoszenie kosztów jego utrzymania.
Ustawodawca starał się nadążyć za wszystkimi możliwymi stanami faktycznymi, stąd też ustawa zakłada kilka rozwiązań szczególnych. Ulga na dzieci przysługuje zatem również opiekunowi prawnemu, o ile zamieszkuje wspólnie z dzieckiem, a więc – w domyśle – ponosi także koszty jego utrzymania. Ta preferencja podatkowa obejmuje również osoby, które pełnią funkcję tzw. rodziny zastępczej.
Ulga przysługuje podatnikowi wychowującemu dziecko małoletnie, a także – niezależnie od wieku – dziecko, któremu przysługuje zasiłek rehabilitacyjny lub renta socjalna.
Jak traktować dzieci uczące się?
Jeśli dziecko się uczy, z ulgi można korzystać dłużej – do ukończenia przez nie 25 lat życia. Tu znowu trzeba pamiętać, że ulgę ocenia się w perspektywie miesiąca, a nie roku.
Jeśli zatem w 2010 r. dziecko chociaż przez miesiąc uczyło się, rodzic może odliczyć sobie proporcjonalną kwotę za ten miesiąc. że jednak jeśli dziecko uzyskuje swoje dochody, w kwocie przekraczającej kwotę wolną, czyli 3.089 zł, oznacza to dla rodzica utratę prawa do rozliczenia ulgi.
Kiedy jeszcze rodzic traci prawo do ulgi?
Jeśli w trakcie roku został pozbawiony władzy rodzicielskiej, będzie miał prawo do proporcjonalnego rozliczenia ulgi za okres każdy miesiąc, w którym tę władzę sprawował.
Jedynie jeśli w tym samym miesiącu w stosunku do dziecka jest wykonywana władza rodzicielska i sprawowana opieka przez opiekuna prawnego lub przez rodzinę zastępczą, ulgę dzieli się proporcjonalnie do liczby dni, czyli każdemu z tych podatników przysługuje 1/30 ulgi za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.
Co ważne, jeśli władza rodzicielska została podatnikowi w trakcie roku jedynie ograniczona, nie oznacza to utraty prawa do ulgi.
Jak już wspomniałam, co do zasady preferencyjne rozliczenie przysługuje rodzicom, wychowującym dzieci małoletnie – a więc takie, które nie ukończyły 18 roku życia. Są oczywiście wyjątki – np. jeśli dziecko przed ukończeniem 18 lat zawarło związek małżeński, nie traktujemy go już jako małoletniego i od miesiąca zawarcia tego związku rodzic nie może już skorzystać z ulgi.
Podobny skutek odnosi umieszczenie dziecka w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych, od miesiąca, w którym fakt ten miał miejsce.
Zdarzają się też sytuacje szczególne, jak np. rozwód lub separacja. Co w takim przypadku dzieje się z ulgą na dzieci? Któremu z rodziców przysługuje?
Temu, któremu przyznano sprawowanie władzy rodzicielskiej, a jeśli przysługuje ona nadal obojgu rodzicom – temu, który faktycznie się dzieckiem opiekuje. W praktyce ustalenie tej kwestii może być trudne. Należy pamiętać, że ulgi nie można podwoić (limit kwoty 1.112,04 zł przysługuje na każde dziecko łącznie na oboje rodziców) – w tym zakresie rodzice muszą dojść do porozumienia, w jaki sposób rozliczyć ulgę. Może to zrobić jedno z nich, mogą się też (przy zachowaniu wymienionego limitu) ulgą podzielić.
Dziękuję za rozmowę.
Źródło: www.taxonline.pl