Według aktualnego opracowania Głównego Urzędu Statystycznego, sieć kanalizacyjna w Polsce w 2019 roku osiągnęła długość ponad 165 tysięcy kilometrów i podłączono do niej aż 3,5 miliona budynków mieszkalnych. Ta struktura cały czas jest rozbudowywana - w zeszłym roku jej długość wzrosła o 2,8%. Kolejne rury muszą łączyć się z istniejącą siecią - tak aby tworzyć przepustową siatkę połączeń. W praktyce oznacza to, że często linie te muszą iść przez tereny nieruchomości prywatnych czy należących do innych podmiotów, niż skarb Państwa. Podobnie dzieje się z sieciami kanalizacyjnymi, energetycznymi czy telekomunikacyjnymi. Takie rozwiązania mogą zostać uregulowane prawnie przez tak zwane służebności przesyłu. Postawione słupy energetyczne czy poprowadzone rury, niewątpliwie ograniczają prawa i możliwości właścicieli, posiadaczy, czy użytkowników gruntów. W tym miejscu (gdzie istnieje sieć i służebność przesyłu) nie mogą postanowić nowych budynków, czy inwestować lub zakres takich działań jest ograniczony. Pojawiło się więc pytanie - kto powinien płacić podatek od nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu? Temat na tyle złożony, że podobne sprawy trafiły na sądowe sale rozpraw.
Podatek od nieruchomości – zagadnienia główne, przedmiot i podmiot
Podstawowym aktem prawnym regulującym podatki od nieruchomości, jest Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 roku, o podatkach i opłatach lokalnych. Zgodnie z jej brzmieniem, przedmiotem podatku od nieruchomości są nieruchomości lub obiekty budowlane, w tym: grunty, budynki i ich części, budowalne lub ich części. Podatnikami podatku od nieruchomości mogą być natomiast praktycznie wszystkie rodzaje podmiotów: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, a nawet spółki nieposiadające osobowości prawnej. Podatnikiem stają się, gdy są jednocześnie właścicielem, posiadaczem lub użytkownikiem nieruchomości pod określonymi przez ustawodawcę warunkami (określonymi przede wszystkim w art. 3 Ustawy podatki i opłaty lokalne).
Wyciąg z przepisów (art. 3 ust. 1 Ustawy podatki i opłaty lokalne):
1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3;
2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych;
3) użytkownikami wieczystymi gruntów;
4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:
a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,
b) jest bez tytułu prawnego, z zastrzeżeniem ust. 2.
Służebność przesyłu – uregulowania
Służebność przesyłu została unormowana w przepisach ustawy kodeks cywilny, w Dziale III - służebności, Rozdziale III - służebność przesyłu. Zgodnie z brzmieniem ustawy, służebność przesyłu może zostać ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy. Jest to regulacja wykorzystywana przede wszystkim przy konieczności uregulowania słupów energetycznych, stojących na powierzchni gruntu , a tym samym w najmocniejszy sposób ograniczających prawo do korzystania z niego.
Wyciąg z przepisów (art. 305¹ kodeksu cywilnego):
Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art.49 §1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Przykłady praktyczne – orzecznictwo w Polsce
W ostatnim okresie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zawisła sprawa, dotycząca podatku od nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu. Dnia 19 maja 2020 roku zapadł wyrok, w sprawie o sygnaturze akt II FSK 2420/19. Spór pomiędzy stronami sprawy dotyczył opodatkowania gruntów, na których zostały postawione słupy i linie energetyczne wchodzące w skład elektroenergetycznej linii przesyłowej. Sprawa dotyczyła terenów Parku Narodowego, dlatego rozważania Sądu w dużej mierze musiały obejmować kwestie ochrony przyrody i ewentualnych zwolnień podatkowych. Jednak Naczelny Sąd Administracyjny podjął się też szerokiej analizy przepisów obowiązujących powszechnie, w tym przede wszystkim - Ustawy podatki i opłaty lokalne. Kluczowa stała się tutaj wykładnia art. 3 ust 2 pkt 2 powyższego aktu prawnego, gdzie Sąd stwierdził, że:
Fragment Wyroku Naczelny Sąd Administracyjny II FSK 2420/19:
[…] całokształt relacji operatora sieci elektroenergetycznej w stosunku do gruntów Parku nie świadczy o tym, aby operator stał się posiadaczem samoistnym tych gruntów. Władztwo nad rzeczą nie zostało bowiem przeniesione na operatora, który jedynie korzysta z gruntów w zakresie odpowiadającym zasadniczo treści służebności przesyłu (art. 305 ze zn. 1 § 1 k.c.). Posiadanie służebności ma jednak inny wymiar - jako posiadanie prawa - niż posiadanie rzeczy. W przypadku przedsiębiorcy ustawa podatkowa wiąże obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości z posiadaniem rzeczy (samoistnym lub zależnym), a nie prawa (tak rozumiany jest przepis definicyjny z art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l.). […]
operator urządzeń przesyłowych nie jest posiadaczem gruntu, na którym się one znajdują i jako taki nie jest zobowiązany do ponoszenia zobowiązań z tytułu podatku od nieruchomości wykorzystywanej przez niego na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. […]
Podobne rozważania podjął również Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale 7 sędziów, z dnia 9 grudnia 2019 r., w sprawie o sygn. akt II FPS 3/19. Tam zdecydował, że (teza aktualna):
Fragment Uchwały Naczelny Sąd Administracyjny II FPS 3/19
Przedsiębiorca przesyłowy, który zawarł z Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe umowę o ustanowienie służebności przesyłu na gruntach Skarbu Państwa, znajdujących się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości od tych gruntów […]
Podsumowanie i rekomendacje
Przeprowadzając analizę obowiązującej linii orzeczniczej i najnowszych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uznać, że służebność przesyłu nie jest rozumiana jako posiadanie samoistne, a co za tym idzie (następnie) przedsiębiorca przesyłowy nie jest uznawany podatnikiem podatku od nieruchomości, w rozumieniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Właściciel gruntu, na którym znajduje się taka infrastruktura, będzie więc w większości przypadków musiał uiszczać cały podatek od nieruchomości – pomimo swojego ograniczenia we władztwie nad nieruchomością. Dlatego, przy ewentualnym wyrażaniu zgody na taką służebność, powinien przemyśleć jakie niesie to za sobą konsekwencje nie tylko praktyczne, ale również podatkowe.
Źródła opracowania:
- Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U.2019.1170 t.j. z dnia 2019.06.25) zwana dalej „ustawa o podatkach i opłatach lokalnych”;
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93) z późn. zmianami zwana dalej „ustawa kodeks cywilny”;
- Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 2020 r. II FSK 2420/19 (LEX nr 3007460);
- Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego 7 sędziów NSA W-wa z dnia 9 grudnia 2019 r. II FPS 3/19 Opublikowano: ONSAiWSA 2020/2/12;
- Dane GUS - Opracowanie Główny Urząd Statystyczny Infrastruktura komunalna w 2019 roku (29.06.2020 roku).
Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes