Służebność przesyłu. Opodatkowanie gruntu – krok po kroku

1. Ustalenie podatnika

Do najczęstszych stanów faktycznych należą te, w których:

• przedsiębiorca przesyłowy zawiera umowę służebności przesyłu na gruncie oddanym w zarząd Lasów Państwowych;
• przedsiębiorca przesyłowy zawiera tę samą umowę, niemniej z ,,klasycznym” właścicielem gruntu (albo posiadaczem samoistnym czy użytkownikiem wieczystym).

W obu przypadkach, przedsiębiorca przesyłowy nie wystąpi jako podatnik. W pierwszej sytuacji potwierdza to (niejako) uchwała 7 sędziów NSA z dnia 9 grudnia 2019 r. o sygn. II FPS 3/19. W drugiej nie dojdzie do tego z uwagi na fakt, że służebność nie przenosi posiadania, więc kategoria posiadacza zależnego w tym przypadku nie wystąpi. A nawet gdyby przyjąć, że jest inaczej, to posiadacz zależny jest podatnikiem podatku od nieruchomości/leśnego/rolnego/ tylko wtedy, gdy zawarł umowę ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego – co nie ma miejsca w tym kazusie.

Wniosek: podatnikiem podatku od nieruchomości/leśnego/rolnego, będą w tym przypadku Lasy Państwowe albo właściciel gruntu.

2. Ustalenie właściwej ustawy: etap I – weryfikacja ewidencji gruntów i budynków

O tym, którym z podatków podatnik powinien zainteresować się w pierwszej kolejności, decyduje ewidencja gruntów i budynków. Mianowicie:

• jeśli grunt został w niej określony jako las – patrzy na ustawę o podatku leśnym;
• jeśli grunt jest użytkiem rolnym (użytkiem rolnym, a nie nieużytkiem) – ważne są dla podatnika zapisy ustawy o podatku rolnym;
• jeśli grunt został sklasyfikowany w sposób inny niż powyższy – kluczowa jest ustawa o podatkach i opłatach lokalnych (w zakresie, w jakim odnosi się do podatku od nieruchomości).

Uwaga. Podkreślenia wymaga jednak fakt, że pomyślne ustalenie rodzaju gruntu, nie jest wystarczające dla stwierdzenia, że podatnik może pozostać w reżimie danej ustawy. Grunty oznaczone jako lasy lub użytki rolne, podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości (a nie podatkiem leśnym albo rolnym), jeśli zostały zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.

Co to oznacza i czy zawsze to samo?

3. Ustalenie właściwej ustawy: etap II – weryfikacja przesłanek przepisu szczególnego

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest jednorodna, bo jest uzależniona od momentu dokonywania analizy. Przepis, o którym mowa poniżej, obowiązuje od 1 stycznia 2019 r. i jest właściwy do stanów faktycznych powstałych wraz z tą datą.

Obecnie, jeśli zapis ewidencji gruntów i budynków pozwala na opodatkowanie gruntu podatkiem leśnym albo rolnym, fundamentalne znaczenie ma art. 2 ust. 4 ustawy o podatku leśnym i analogiczny w podatku rolnym (art. 2 ust. 3). Przewiduje on, że nie uważa się za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej takich gruntów:

• przez które przebiegają urządzenia przesyłowe wchodzące w skład przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego działalność telekomunikacyjną, działalność w zakresie przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów lub energii elektrycznej lub zajmującego się transportem wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej,
• zajętych na pasy technologiczne stanowiące grunt w otoczeniu urządzeń przesyłowych, konieczny dla zapewnienia właściwej eksploatacji tych urządzeń,
• zajętych na strefy bezpieczeństwa oraz strefy kontrolowane urządzeń przesyłowych służących do przesyłania lub dystrybucji ropy naftowej, paliw ciekłych lub paliw gazowych, lub transportu wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej, które zostały określone w odrębnych przepisach

- chyba że grunty te są jednocześnie zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż ww. działalność.

Skoro, (i) nie uważa się ich za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej, (ii) a tylko zajęcie tego typu powoduje konieczność zmiany podatku leśnego/rolnego na podatek od nieruchomości, to (iii) w tym konkretnym przypadku, podatnik opodatkowuje grunt zgodnie z klasyfikacją w ewidencji gruntów i budynków (podatkiem leśnym albo rolnym, a nie podatkiem od nieruchomości – co na ogół jest bardziej preferencyjne).

Przykład. Lasy Państwowe, posiadające w swym zarządzie grunt oznaczony w ewidencji gruntów i budynków jako las (Ls), zawarły umowę służebności przesyłu z przedsiębiorcą przesyłowym, który posadowił na nim urządzenia przesyłowe i prowadzi działalność w zakresie przesyłania energii elektrycznej. Grunt nie został przy tym zajęty na prowadzenie innej działalności gospodarczej – zarówno przez przedsiębiorcę, jak i Lasy Państwowe. Wobec spełnienia przesłanek przepisu szczególnego, Lasy Państwowe (podatnik), pozostają przy podatku leśnym i opodatkowują grunt na zasadach w nim przewidzianych.

A jeśli grunt od razu zakwalifikował się do opodatkowania podatkiem od nieruchomości? W tym przypadku (oczywiście będąc w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych) mamy styczność z niemal analogiczną regulacją (art. 1a ust. 2a pkt 4). Z tą jednak różnicą, że gruntów tych nie uznaje się za związane z działalnością gospodarczą (w przypadku podatku leśnego i rolnego, mówiliśmy o zajęciu – na potrzeby podatków lokalnych, nie są to synonimy). Co to oznacza w praktyce oznacza dla podatnika? Niższą stawkę podatku – przewidzianą dla gruntów pozostałych, a nie dla związanych z działalnością gospodarczą.

Skutki prawne regulacji obowiązującej od początku 2019 r. są zatem takie, że gruntów, na których posadowione są urządzenia przedsiębiorców przesyłowych, nie uznaje się za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej, a więc podlegają one opodatkowaniu zgodnie z ich klasyfikacją (podatkiem rolnym albo leśnym), a w przypadku podatku od nieruchomości – nie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i opodatkowanie niższą stawką.

Podatnik powinien zwrócić jednak uwagę na fakt, że przepis szczególny ma zastosowanie jedynie wtedy, gdy przedsiębiorca przesyłowy prowadzi działalność ściśle określoną w tym przepisie i jeśli grunt nie został zajęty/nie jest związany z jakąkolwiek inną.

4. Na marginesie – kilka słów dla przedsiębiorcy przesyłowego

Zgodnie z punktem 1, przedsiębiorca przesyłowy nie jest podatnikiem w opisanym przypadku, czyli gdy mowa o służebności przesyłu. Dodatkowo, opisana preferencja nie jest mu dedykowana, jeśli prowadzi powyżej określoną działalność (typową dla niego), na gruncie będącym jego własnością lub w jego posiadaniu samoistnym lub jeśli jest użytkownikiem wieczystym. Odciążenie tej kategorii przedsiębiorców, zasadniczo nie było celem ustawodawcy.

Ale. A jeśli przedsiębiorstwo przesyłowe jest dzierżawcą gruntu, na którym posadowiło urządzenia przesyłowe? Umowa ta przenosi posiadanie, więc w sytuacji zawarcia jej ze Skarbem Państwa (jednostką samorządu terytorialnego), kreuje status podatnika – jakim jest posiadacz zależny. Z tego względu należy zwrócić uwagę, że przedsiębiorca przesyłowy nie może skorzystać z analizowanej preferencji jedynie wtedy, gdy jest właścicielem danego gruntu, posiadaczem samoistnym lub użytkownikiem wieczystym. Brak w tym wyliczeniu posiadacza zależnego. Wniosek? Jeśli przedsiębiorca przesyłowy zawrze umowę dzierżawy ze Skarbem Państwa (jednostką samorządu terytorialnego) i spełni przesłanki przewidziane w przepisie szczególnym, w aktualnym stanie prawnym, powinien mieć możliwość skorzystania z preferencji (jako posiadacz zależny). Czyli – w zależności od rodzaju gruntu – opodatkuje go podatkiem leśnym, rolnym albo niższą stawką podatku od nieruchomości.

5. Podsumowanie

Podatnik, jak przy każdym wyjątku, powinien wykazać się dużą starannością przy jego stosowaniu. W tym przypadku, każda okoliczność może mieć znaczenie. Czy przedsiębiorca przesyłowy na pewno prowadzi działalność wskazaną w przytoczonej regulacji? Czy grunt na pewno nie został zajęty na inną działalność niż określona w przepisie? Albo nawet, czy prawidłowo został ustalony rodzaj gruntu – w oparciu o ewidencję gruntów i budynków, a nie inne dokumenty? Z tego też względu, zainteresowanym rekomendujemy dokonywanie precyzyjnych analiz, w toku których żaden element nie zostanie zbagatelizowany, bo każdy może wpłynąć na zmianę zasad opodatkowania.

Paula Kołodziejska, aplikant radcowski, BG Tax & Legal