Zasada ta obowiązywała od 2003 r. aż do końca 2015 r. i dorobiła się bogatego orzecznictwa – a biorąc pod uwagę termin przedawnienia zobowiązań i zawieszenie jego biegu w związku z wniesieniem sprawy do sądu administracyjnego, wyroki w tych sprawach będą jeszcze długo wydawane.
Stanowisko pierwotne
Początkowo dominowało dość restrykcyjne stanowisko, nacechowane niechęcią do dokładnego zbadania sprawy, jak i zdecydowanie rozszerzającą wykładnią wyłączającą pojęcie „technologiczny” z pojęcia „techniczny” (co pod kątem językowym jest dość wątpliwe).
Skupiano się bowiem na tym, że samo nieprowadzenie działalności nie ma znaczenia (co jest słuszne), nie badając jednak stanu technicznego budynków, wskazując, iż „Pojęcie względów technicznych nie obejmuje swoim zakresem technologicznych, ekonomicznych, jak również finansowych przyczyn braku możliwości wykorzystywania przedmiotu opodatkowania do prowadzenia działalności gospodarczej, ma ono bowiem normatywny kontekst determinowany kryteriami formalnymi właściwymi dla przepisów prawa budowlanego.”(wyrok NSA z 7 lutego 2014 r., sygn. akt II FSK 458/12). Jak widać nawet w nowszym orzecznictwie to stanowisko ciągle się pojawia.
Polecamy: Sprzedaż nieruchomości firmowej - rozliczenie podatkowe i ewidencja
Po drugie to stanowisko w zasadzie wykluczało zastosowanie tego przepisu, jeżeli podatnik mógł wyremontować dane obiekty, nawet dużym nakładem co też pojawia się nawet w najnowszych orzeczeniach: „„Względy techniczne w sposób trwały muszą wyłączać możliwość wykorzystania nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarcze”(…) „Wykładnia użytego w przepisie art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. wyrażenia "nie jest i nie może być wykorzystywana do prowadzenia działalności ze względów technicznych" prowadzi bowiem do wniosku, iż oznacza ono obiektywne przeszkody sprawiające, że przedmioty opodatkowania nie są i trwale nie mogą być wykorzystywane w działalności gospodarczej. Wskazany charakter przeszkody sprawia, że nie może być ona determinowana wolą (działaniem lub zaniechaniem) podatnika. (…) „Od takiego rozumienia względów technicznych znacznie odbiegają okoliczności wskazywane przez skarżącą Spółkę. Zdaniem Sądu, są to okoliczności, które w wyniku podjęcia konkretnych czynności ze strony Skarżącej pozwolą na usunięcie czasowej niemożliwości korzystania z przedmiotu opodatkowania (remont częściowy lub gruntowny).” (wyrok WSA w Szczecinie z 21 stycznia 2016 r., sygn. akt I SA/Sz 1267/15). Stanowisko to w oczywisty sposób było i jest nielogiczne, bo pozwala na wyłączenie opodatkowani obiektów w zasadzie będących ruinami – z wyłączeniem budynków bez dachu, bo te budynkami nie są.
Górne granice stawek podatku od nieruchomości w 2016 r.
Częściowa liberalizacja
Nastąpiła w odniesieniu do obiektów przeznaczonych do rozbiórki, przy czym stawiano tu dość wysokie warunki formalne: „Ustalenie, że dany obiekt budowlany (budynek czy budowla) nie jest wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej podatnika i nie może być wykorzystywany w taki sposób w przyszłości (np. z uwagi na uzyskanie pozwolenia na jego rozbiórkę) wyłącza go z kategorii związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l.). W przypadku obiektu, w stosunku do którego wydano decyzję rozbiórkową, nie chodzi o jego przejściowe niewykorzystywanie do wykonywania działalności gospodarczej lecz definitywne wyłączenie takiego obiektu z takiej działalności. Obiekt przeznaczony do rozbiórki, niezależnie od przyczyn wydania takiej decyzji, z istoty rzeczy nie służy do prowadzenia działalności gospodarczej, zaś stwierdzenie, że nie jest on wykorzystywany w tej działalności stanowi okoliczność "wzgląd techniczny", o którym mowa w art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l.” (WSA w Gliwicach w wyroku z 29 maja 2013 r., sygn. akt I SA/Gl 1070/12).
Innymi słowy Sądy nie pozwoliły organom na opodatkowanie czegoś więcej niż ruiny (a te do tego dążyły), ale bez decyzji o rozbiórce (nawet jeżeli złożono wniosek), nie było szans na wyłączenie opodatkowania.
Najnowsze stanowisko
Mimo tego, że wciąż pokazują się wyroki restrykcyjne, to stanowisko Sądów zaczęło się poważnie liberalizować, co ciekawe nie negując wcześniejszych orzeczeń, ale je rozwijając: „Formuła "nie jest i nie może być wykorzystywany" oznacza, że z woli ustawodawcy niemożność wykorzystywania przedmiotu opodatkowania do prowadzonej działalności gospodarczej musi mieć charakter trwały, a więc nie tylko nie może on być wykorzystywany obecnie, ale również potencjalnie w przyszłości. Względy techniczne muszą wykluczać możliwość użycia budynku, gruntu, budowli do celów jakiejkolwiek działalności gospodarczej (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 marca 2009 r., II FSK 1786/07, z dnia 7 grudnia 2012 r., II FSK 747/11, z dnia 20 grudnia 2012 r., II FSK 1877/11, z dnia 19 lipca 2013 r., II FSK 2188/11, z dnia 19 września 2014 r., II FSK 2361/12, wszystkie dostępne http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej jako CBOSA). W wyroku z dnia 22 stycznia 2014 r., II FSK 130/12 (CBOSA) wskazano, że użycie w końcowej części art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. wyrażenia "tej działalności" oznacza, że ustawodawca miał na myśli tę konkretną działalność, jaką prowadzi (prowadził) przedsiębiorca z wykorzystaniem przedmiotu opodatkowania. W orzecznictwie podkreśla się, że względy techniczne to okoliczności obiektywne, niezależne od woli przedsiębiorcy, powodujące zerwanie związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą z uwagi na techniczne uwarunkowania, stan techniczny nie pozwalający na użytkowanie przedmiotu opodatkowania (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 marca 2015 r., II FSK 395/13, CBOSA). Zwykle podkreśla się też, że nie mogą one mieć charakteru prawnego czy finansowego (tak w powołanym wyżej wyroku). W piśmiennictwie zauważono jednakże słusznie, że przyczyna zaistnienia stanu technicznego, uniemożliwiającego korzystanie z przedmiotu opodatkowanie nie jest prawnie znacząca (W.Morawski (w:) Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych.Komentarz pod red. W.Morawskiego, Gdańsk 2009, s. 130-131). (…)Bez przebudowy lub adaptacji korzystanie z budynku lub budowli zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem może być niemożliwe z uwagi na prawem określone warunki techniczne, przy czym niemożność ta ma charakter trwały, nawet wówczas, gdy możliwe jest (technicznie) dostosowanie budynku do nowych, obowiązujących norm technicznych. Dopóki zmiany takie nie zostaną dokonane (niezależnie od powodów, dla których nie są dokonywane), to względy techniczne uniemożliwiają (w sposób obiektywny, niezależny od podatnika) korzystanie z budynku lub budowli do prowadzenia działalności gospodarczej. Istotna jest bowiem pierwotna przyczyna, która uniemożliwia korzystanie z przedmiotu opodatkowania, a nie następcze powody, dla których nie doprowadzono przedmiotu opodatkowania do stanu używalności.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 września 2015 r. o sygn. akt II FSK 1972/13) Podobnie: I SA/Po 533/15, I SA/Po 215/15.
Potwierdzono zatem, że nie można wymagać od podatnika dokonywania remontu i liczy się stan aktualny obiektów.
Sądy zauważyły również oczywisty aspekt czasowy opodatkowania: „Względy techniczne dotyczące nieruchomości muszą mieć charakter trwały, jednakże trwałość tę ocenia się z punktu widzenia tego roku podatkowego, którego dotyczy postępowanie. Niedopuszczalne jest natomiast przyjęcie, że zastosowanie niższej stawki podatku uzasadniają tylko takie względy techniczne, których nigdy nie da się wyeliminować. Cecha trwałości nie jest tożsama z nieodwracalnością.” – wyrok WSA w Gliwicach z dnia 6 października 2015 r., sygn. akt I SA/Gl 177/15.
IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
Konkludując - mimo tego, że przepis został uchylony, temat „względów technicznych” wyłączający używanie budynku do działalności gospodarczej prawdopodobnie pojawiać się będzie jeszcze przez kilka lat i to w różnych odsłonach. Mimo bowiem pojawianie się „światełka w tunelu” pozytywnych orzeczeń, dla wielu podatników światło to może się okazać pociągiem zwiększonego opodatkowania.
Mirosław Siwiński
Radca prawny i doradca podatkowy w Kancelarii Prof. W. Modzelewskiego