Garaże pod lupą Trybunału Konstytucyjnego. Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek alarmuje, że właściciele garaży mogą być nierówno traktowani przez prawo. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, identyczne pomieszczenia przeznaczone do przechowywania pojazdów są opodatkowane zupełnie inaczej – nawet 10 razy wyższą stawką, jeśli znajdują się poza budynkiem mieszkalnym. Sprawa trafiła do Trybunału Konstytucyjnego po wniosku I prezes Sądu Najwyższego Małgorzaty Manowskiej.
- Zdumiewające różnice w podatkach od garaży – Rzecznik Praw Obywatelskich zabiera głos
- Po wyroku TK – nowelizacja i nowe wątpliwości konstytucyjne
- Jesienna nowelizacja i powstanie dwóch kategorii garaży
- Rzecznik Praw Obywatelskich popiera stanowisko I Prezes SN
- Garaż jako część życia domowego – nawet gdy stoi osobno
- Sprawa w Trybunale Konstytucyjnym bez terminu rozpatrzenia
- Nierówne stawki podatku od garaży – co wynika z obecnych przepisów?
- Rzecznik: garaż to część gospodarstwa domowego
- Problem konstytucyjny i brak spójności w systemie podatkowym
Zdumiewające różnice w podatkach od garaży – Rzecznik Praw Obywatelskich zabiera głos
„Przepisy wprowadzają nieuprawnione konstytucyjnie zróżnicowanie w opodatkowaniu dotyczące identycznej kategorii pomieszczeń, czyli przeznaczonych do przechowywania pojazdów, wyłącznie ze względu na ich lokalizację” – podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek.
Swoje stanowisko Rzecznik sformułował w związku z przystąpieniem do sprawy zainicjowanej w lipcu br. w Trybunale Konstytucyjnym przez I prezes Sądu Najwyższego Małgorzatę Manowską. Wniosek I prezes SN dotyczy przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim mówią o „pomieszczaniach przeznaczonych do przechowywania pojazdów”.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, „za część mieszkalną budynku mieszkalnego uznaje się także pomieszczenie przeznaczone do przechowywania pojazdów w tym budynku”. To bardzo istotny zapis, ponieważ maksymalne stawki podatku od nieruchomości ustalane przez radę gminy na ten rok w przypadku budynków mieszkalnych nie mogą przekroczyć rocznie 1,19 zł od 1 m² powierzchni użytkowej. Z kolei w przypadku pozostałych budynków maksymalna stawka wynosi aż 11,48 zł.
Po wyroku TK – nowelizacja i nowe wątpliwości konstytucyjne
Przepisy w takiej formie zaczęły obowiązywać od początku tego roku, a ich zmiana nastąpiła już po pierwszym wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie opodatkowania garaży. W październiku 2023 r. TK badał bowiem te kwestie w odniesieniu do garaży znajdujących się w budynkach mieszkalnych. Trybunał orzekł wówczas, że niezgodne z konstytucją jest opodatkowanie wyższą stawką miejsca garażowego w budynku wielorodzinnym i posiadającego księgę wieczystą niż takiego miejsca bądź garażu w budynku mieszkalnym, ale bez odrębnej własności.
Trybunał wskazał wtedy, że niższą stawką podatku objęto majątek przeznaczony do celów mieszkalnych, w tym miejsca garażowe, jeżeli stanowią one przynależność do lokalu mieszkalnego. Inaczej potraktowano miejsca garażowe, które nie stanowią przynależności do lokalu. „Tymczasem z punktu widzenia przepisów prawa podatkowego nie istnieją podstawy prawne, aby garaże w budynkach wielomieszkaniowych były traktowane jako kategoria niejednolita” – zaznaczał wtedy TK.
Jesienna nowelizacja i powstanie dwóch kategorii garaży
Jesienią 2024 r. uchwalono nowelizację przepisów, w której pojawiło się zdanie mówiące o tym, że za pomieszczenia do przechowywania pojazdów w budynku mieszkalnym uznaje się także za część mieszkalną tego budynku. Jak jednak w aktualnym wniosku do Trybunał Konstytucyjnego zaznaczyła prezes Manowska, ta zmiana przepisów jednocześnie doprowadziła do powstania sytuacji, w której „pomieszczenia przeznaczone do przechowywania pojazdów” mogą znajdować się zarówno w budynkach mieszkalnych, ale także w pozostałych budynkach lub ich częściach.
„Skutkiem ustawy zmieniającej jest więc prawne wyodrębnienie dwóch kategorii »pomieszczeń przeznaczonych do przechowywania pojazdów«, których dotyczą różne stawki opodatkowania podatkiem od nieruchomości” – wskazała I prezes Sądu Najwyższego. Manowska zwróciła jednak uwagę, że „w każdym przypadku przedmiotem opodatkowania jest garaż, który zaspokaja takie same potrzeby właściciela czy posiadacza samoistnego”. W jej opinii to zróżnicowanie nie znajduje racjonalnego uzasadnienia, skoro funkcja obu pomieszczeń jest identyczna – służą przechowywaniu pojazdu.
Rzecznik Praw Obywatelskich popiera stanowisko I Prezes SN
W swoim stanowisku – zamieszczonym na stronie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich – Marcin Wiącek zaznaczył, że podziela pogląd wyrażony przez I prezesa SN we wniosku skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego. „Zaakcentować należy, że miejsce w garażu, niezależnie od tego, gdzie jest usytuowane, zapewnia obywatelom bezpieczne i stałe przechowywanie pojazdu” – napisał RPO.
Wiącek argumentuje, że garaż zaspokaja podstawowe potrzeby w zakresie prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa domowego, służąc do realizacji codziennych potrzeb życiowych, takich jak dojazd do pracy czy szkoły. Dlatego – jak twierdzi – należy przyjąć, że garaż w sposób nieodzowny wiąże się z korzystaniem z lokalu mieszkalnego, nawet jeżeli znajduje się on w odrębnym budynku.
Garaż jako część życia domowego – nawet gdy stoi osobno
„Innymi słowy, staje się rozszerzeniem takiego lokalu w sferze potrzeb komunikacyjnych i logistycznych gospodarstwa domowego. Dlatego też, w ocenie RPO, także w sytuacji gdy mamy do czynienia z garażem zlokalizowanym poza budynkiem mieszkalnym, tzw. garażem wolnostojącym, powinna znaleźć zastosowanie preferencyjna stawka opodatkowania podatkiem od nieruchomości” – czytamy w stanowisku Wiącka.
To oznacza, że zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, miejsce postojowe czy garaż powinny być traktowane jednakowo, bez względu na to, czy znajdują się w bryle budynku, czy jako samodzielny obiekt. Tylko w ten sposób można zachować zasadę równości wobec prawa i uniknąć sytuacji, w której obywatel płaci wielokrotnie wyższy podatek wyłącznie z powodu lokalizacji garażu.
Takie rozróżnienie – jak wynika z argumentacji – prowadzi do nierównego traktowania właścicieli, mimo że każdy z nich korzysta z garażu w ten sam sposób: przechowując pojazd, chroniąc go przed zniszczeniem i zapewniając bezpieczeństwo swojemu mieniu.
Sprawa w Trybunale Konstytucyjnym bez terminu rozpatrzenia
Sprawa jest już zarejestrowana w Trybunale Konstytucyjnym, ale na razie nie wyznaczono terminu jej rozpatrzenia. Nie wiadomo zatem, kiedy zapadnie decyzja w tej istotnej dla tysięcy właścicieli garaży sprawie.
W przyjętej jeszcze w marcu 2024 r. uchwale Sejm stwierdził, że „uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć TK wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy”.
Od czasu podjęcia tamtej uchwały wyroki TK nie są publikowane w Dzienniku Ustaw, co dodatkowo komplikuje sytuację prawną i praktyczną konsekwencję orzeczeń Trybunału. W efekcie podatnicy nie mają jasności, czy i kiedy orzeczenia Trybunału mogą realnie wpłynąć na ich obowiązki wobec gmin.
Nierówne stawki podatku od garaży – co wynika z obecnych przepisów?
Z przepisów wynika wyraźnie, że maksymalne stawki podatku od nieruchomości ustalane przez radę gminy w przypadku budynków mieszkalnych nie mogą przekroczyć 1,19 zł od 1 m² powierzchni użytkowej rocznie. Natomiast w przypadku pozostałych budynków – w tym tych, w których znajdują się garaże nieuznane za część mieszkalną – stawka maksymalna to 11,48 zł.
To aż dziesięciokrotna różnica. Właśnie ta różnica – jak wskazują zarówno I Prezes SN, jak i Rzecznik Praw Obywatelskich – jest kluczowa dla całej sprawy, ponieważ dotyczy pomieszczeń, które mają identyczne przeznaczenie i spełniają tę samą funkcję w życiu codziennym obywateli.
Rzecznik: garaż to część gospodarstwa domowego
RPO podkreśla, że garaż nie jest wyłącznie „pomieszczeniem technicznym” – to element codziennego życia mieszkańców. W jego opinii spełnia funkcję równie istotną jak inne pomieszczenia gospodarcze czy przynależne do lokalu mieszkalnego.
Dlatego – jak pisze Wiącek – „miejsce w garażu, niezależnie od tego, gdzie jest usytuowane, zapewnia obywatelom bezpieczne i stałe przechowywanie pojazdu”. To element, który w praktyce wiąże się z użytkowaniem mieszkania, domem i codziennymi obowiązkami, a zatem powinien być traktowany podatkowo jako część tego samego celu – mieszkalnego.
Problem konstytucyjny i brak spójności w systemie podatkowym
Z przedstawionych stanowisk wynika jasno, że w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich oraz I Prezes Sądu Najwyższego obecne przepisy prowadzą do niekonstytucyjnego zróżnicowania obywateli. Garaże o identycznej funkcji są traktowane inaczej tylko dlatego, że znajdują się w różnych miejscach – wewnątrz lub poza bryłą budynku mieszkalnego.
To, zdaniem ekspertów, stoi w sprzeczności z zasadą równości wobec prawa oraz z zasadą sprawiedliwości podatkowej. Trybunał Konstytucyjny ma więc zbadać, czy takie różnicowanie jest dopuszczalne w świetle konstytucyjnych zasad i czy nie narusza praw właścicieli nieruchomości.
Źródło: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stanowisko RPO Marcina Wiącka w sprawie opodatkowania garaży, wniosek I Prezes Sądu Najwyższego Małgorzaty Manowskiej, Trybunał Konstytucyjny.