Zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 ze zm.), osobami zobowiązanymi do płacenia tego podatku są osoby i podmioty na które zarejestrowane są na terenie kraju:
1) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej (dalej: DMC) powyżej 3,5 tony, lub
2) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony, lub
3) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego, lub
4) autobusy.
Jeżeli ktoś jest posiadaczem któregokolwiek z ww. pojazdów, to zobowiązany jest do uiszczania podatku od środków transportu.
Aby uniknąć problemów związanych z zapłatą podatku w niewłaściwej wysokości, lub na rachunek niewłaściwego organu (gminy), a więc w celu uniknięcia płacenia karnych odsetek oraz ewentualnego postępowania karno-skarbowego, osoba taka powinna w pierwszej kolejności:
- ustalić właściwą gminę, na rachunek której należy wpłacić podatek,
- poznać stawki podatku obowiązujące w tej gminie,
- złożyć w tej gminie deklarację podatkową oraz
- prawidłowo wyliczyć i wpłacać w odpowiednich terminach należny podatek.
Zobacz również: Stawki maksymalne podatków i opłat lokalnych na 2013 rok
Zobacz również: Stawki maksymalne podatków i opłat lokalnych na 2012 rok
Gdzie i jak płacić podatek od środków transportu?
Zgodnie z ww. ustawą, podatek ten płaci na rzecz tej gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, a w przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego lub podmiotu, w którego skład wchodzą wydzielone jednostki organizacyjne - gminy, na terenie której znajduje się zakład lub jednostka posiadająca środki transportowe podlegające opodatkowaniu. W przypadku współwłasności środka transportowego wpłaty dokonuje się na rzecz gminy odpowiedniej dla osoby lub jednostki organizacyjnej, która została wpisana jako pierwsza w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
Po ustaleniu właściwej gminy, musimy poznać stawki podatku obowiązujące na jej obszarze w danym roku – stawki te ustala rada gminy w odpowiedniej uchwale. Przy okazji musimy w tej gminie składać deklarację podatkową DT-1 z załącznikiem DT-1/A, według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 października 2007 r. w sprawie wzoru deklaracji na podatek od środków transportowych (Dz.U. Nr 205, poz. 1484).
Złożenia tej deklaracji możemy również dokonać w formie elektronicznej, w sposób określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 2 kwietnia 2007 r. w sprawie deklaracji na podatek od środków transportowych składanych za pomocą środków komunikacji elektronicznej (Dz.U. Nr 79, poz. 533 oraz z 2008 r. Nr 3, poz. 25).
Deklarację tą, co do zasady, powinniśmy składać co roku, w terminie do 15 lutego. Jednak w sytuacji, gdy obowiązek podatkowy powstanie w ciągu roku, mamy na to 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego – w tym samym czasie dokonujemy również korekty deklaracji.
Kiedy następuje powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego ? Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następnego po dniu rejestracji pojazdu (w tym rejestracji ponownej po czasowym wyłączeniu z ruchu), natomiast wygaśnięcie następuje z końcem miesiąca w którym pojazd wyrejestrowano (w tym czasowo).
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego następuje również w związku ze zmianą właściciela pojazdu – w przypadku jego sprzedaży dotychczasowy właściciel płaci podatek za okres do końca miesiąca w którym sprzedał pojazd, a nowy właściciel płaci od początku następnego miesiąca po jego nabyciu. Pamiętać dodatkowo należy, że w przypadku współwłaścicieli, odpowiadają oni wszyscy solidarnie za zapłatę podatku.
Podatek od środków transportowych płaci się na rachunek właściwej gminy w dwóch ratach, proporcjonalnie do czasu trwania obowiązku podatkowego (czasu posiadania pojazdu), zasadniczo w terminach do 15 lutego i do 15 września każdego roku. W ustawie zawarto jeszcze inne terminy płatności, uzależnione od daty powstania obowiązku podatkowego, tj. jeżeli obowiązek ten powstał:
1) po dniu 1 lutego, a przed dniem 1 września danego roku, podatek za ten rok płatny jest w dwóch ratach proporcjonalnie do czasu trwania obowiązku podatkowego w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego - I rata, i do dnia 15 września danego roku - II rata,
2) od dnia 1 września danego roku, podatek jest płatny jednorazowo w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Pamiętać również należy, iż w przypadku gdy obowiązek podatkowy powstał lub wygasł w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.
Jak wyliczyć wysokość tego podatku?
Wyliczenie wysokości podatku od środków transportowych w przypadku autobusów jest sprawą bardzo prostą – dzielimy posiadane autobusy na 2 grupy, tj. na posiadające poniżej 30 miejsc siedzących i te od 30 miejsc w górę, a następnie przemnaża się te ilości przez stawki podatku obowiązujące w danym roku we właściwej gminie i otrzymujemy należny podatek.
Sprawa komplikuje się trochę w przypadku samochodów ciężarowych oraz ciągników siodłowych i balastowych, natomiast w przypadku przyczep i naczep jest już bardzo skomplikowana.
Jeśli chodzi o samochody ciężarowe, to musimy podzielić je na 4 grupy, w zależności od ich dopuszczalnej masy całkowitej (DMC), którą znajdziemy w dowodzie rejestracyjnym, a jedna z grup musimy podzielić na trzy podgrupy, w zależności od liczby osi. Grupy te to:
1) samochody ciężarowe o DMC powyżej 3,5 tony do 5,5 tony,
2) samochody ciężarowe o DMC powyżej 5,5 tony do 9 ton,
3) samochody ciężarowe o DMC powyżej 9 ton i poniżej 12 ton,
4) samochody ciężarowe o DMC powyżej 12 ton o 2 osiach,
5) samochody ciężarowe o DMC powyżej 12 ton o 3 osiach,
6) samochody ciężarowe o DMC powyżej 12 ton o co najmniej 4 osiach.
Dopiero po ustaleniu ilości pojazdów w każdej z grup, przemnażamy te ilości przez stawki ustalone przez gminę dla danej grupy pojazdów.
Podobnie zachowujemy się w stosunku do ciągników siodłowych i balastowych, przy czym w ich dowodach rejestracyjnych poszukujemy DMC nie ciągnika, ale całego zestawu, tj. ciągnika + przyczepy. Po ustaleniu DMC zestawów, dokonujemy podziału tych ciągników na trzy grupy:
1) ciągniki o DMC od 3,5 tony do 12 ton,
2) ciągniki o DMC powyżej 12 ton, posiadające dwie osie,
3) ciągniki o DMC powyżej 12 ton, posiadające co najmniej 3 osie.,
i oczywiście dokonujemy odpowiednich przemnożeń.
Podkreślenia wymaga to, że różnie zaczyna się grupa pierwsza dla powyższych grup pojazdów – w przypadku samochodów ciężarowych nie podlegają podatkowi samochody o DMC = 3,5 tony, tylko powyżej, a w przypadku ciągników siodłowych opodatkowanie zaczyna się właśnie od DMC = 3,5 tony.
W przypadku przyczep i naczep zaczyna się „wyższa matematyka” i to nie dlatego, że mamy tu podział na cztery grupy podatkowe ale dlatego, że w dowodach rejestracyjnych przyczep i naczep nie znajdziemy DMC zestawu, który jest niezbędny do określenia właściwej podstawy opodatkowania. W tym miejscu pojawia się dużo pytań typu: co zrobić jak mam jedną przyczepę i dwa różne samochody które mogą ją ciągnąć ? lub mam pięć przyczep i trzy różne samochody, a więc które zestawy mam brać pod uwagę ?
Jak wynika z dotychczasowego stanowiska Ministerstwa Finansów oraz poglądów przedstawianych przez naukowców, do DMC przyczepy, która jest w dowodzie rejestracyjnym należy dodać najmniejszą z możliwych DMC samochodu ciężarowego lub ciągnika balastowego, który może ciągnąć tą przyczepę (nawet jak podatnik nie ma takiego samochodu), a w przypadku naczepy do DMC tej naczepy należy dodać masę własną najmniejszego potencjalnie ciągnika siodłowego, który może ciągnąć ta naczepę.
Po uzyskaniu powyższych DMC zestawów, dokonujemy podziału przyczep i naczep na cztery grupy:
1) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają DMC od 7 ton i poniżej 12 ton,
2) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają DMC co najmniej 12 ton, i mają 1 oś,
3) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają DMC co najmniej 12 ton, i mają 2 osie,
4) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają DMC co najmniej 12 ton, i mają co najmniej 3 osie.
Po dokonaniu tych dziwnych wyliczeń, mnożymy uzyskane ilości przyczep i naczep przez odpowiednie stawki podatkowe.
Wyniki wszystkich powyższych wyliczeń wykazujemy w ww. deklaracji DT-1.
Czy są jakieś ulgi lub zwolnienia?
W podatku od środków transportowych możemy wyróżnić 3 grupy zwolnień:
- zwolnienia ustawowe,
- zwolnienia poprzez zwrot oraz
- zwolnienia fakultatywne.
Jeśli chodzi o zwolnienia ustawowe, to dotyczą one trzech grup pojazdów:
1) stanowiące własność dyplomatów lub osób i instytucji z nimi zrównanych,
2) stanowiące zapasy mobilizacyjne, pojazdy specjalne oraz używane do celów specjalnych w rozumieniu kodeksu drogowego, oraz
3) pojazdy zabytkowe.
Drugim rodzajem zwolnienia są zwolnienia realizowane przez zwrot, tj. jeżeli w danym roku podatkowym któreś z pojazdów odbywały przewozy na terytorium kraju w tzw. transporcie kombinowanym, ale wyłącznie z wykorzystaniem kolei (pojazdy jechały koleją), to w zależności od ilości wykonanych takich jazd danym pojazdem, można ubiegać się o częściowy lub całkowity zwrot podatku zapłaconego od tego, konkretnego pojazdu. Wysokość zwolnienia uzależniona jest od ilości jazd „kombinowanych” w danym roku i wynosi od 25% zapłaconego podatku przy minimum 20 jazdach nawet do 100 % przy minimum 100 takich jazdach w roku danym pojazdem.
Ostatnim rodzajem zwolnienia są zwolnienia fakultatywne, które może wprowadzać każda rada gminy w dowolny sposób, ale tylko w odniesieniu do samochodów ciężarowych, ciągników siodłowych i balastowych oraz przyczep i naczep o DMC poniżej 12 ton oraz w stosunku do autobusów. Rada gminy ma ustawowy zakaz wprowadzania zwolnień dla pojazdów „dużych”, tj. o DMC co najmniej 12 ton – w stosunku do takich pojazdów mogą być jedynie ustalane stawki podatkowe częściowo niższe, niż ustawowe.