Korzystna zmiana w ustawie o podatku od spadków i darowizn

Zmiany wprowadza ustawa z dnia 17 września 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1761).

Szerszy zakres osób w I grupie podatkowej

Do grona osób zaliczanych w I grupie podatkowej zostały dodane, poprzez rozszerzenie pojęcia:

- zstępnych - osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo – wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821)

- wstępnych - osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu do ustawy ,,dzieci w zastępczej opiece rodzinnej czy rodzinnym domu dziecka wychowywane są w większości przypadków przez całe swoje dzieciństwo, w wielu przypadkach uważają swoich opiekunów za prawdziwych rodziców i odwrotnie - opiekunowie uważają je za własne już do końca życia”. Do tej pory osoby te były zaliczane do III grupy podatkowej jako osoby nie spokrewnione ze sobą, co było społecznie niesprawiedliwe.

Zmiana ta niesie istotną korzyść podatkową osobom nią objętym w przypadku powstania obowiązku podatkowego z tytułu podatku od spadków i darowizn.

Jak wygląda opodatkowanie spadków i darowizn?

Wysokość podatku ustalana jest zależnie od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie to następuje na podstawie osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z ustawą do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do I grupy - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

• do II grupy - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

• do III grupy - innych nabywców.

Przy czym za rodziców uważa się także przysposabiających, a za zstępnych również przysposobionych i ich zstępnych.

Opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

- 9 637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,

- 7 276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,

- 4 902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jednakże zwolnieniu od podatku podlegają nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

- dokonają zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4 (art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) oraz

- w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę zwolnioną od podatku - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W niektórych okolicznościach wyżej wspomniany termin 6 miesięcy na zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych liczony jest w sposób szczególny, dotyczy to sytuacji, gdy:

- dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe,

- lub gdy nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa powyżej.

W przypadku niespełnienia przez nabywcę powyższych warunków, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Zgłoszenia należy dokonać na formularzu SD-3 – w przypadku, gdy należy dokonać wpłaty podatku, bądź SD-Z2 jeśli nabycie podlega całkowitemu zwolnieniu z podatku od spadków i darowizn w wyniku nabycia darowizny bądź dziedziczenia spadku po kimś z bliskiej rodziny.

Obowiązek zgłoszenia poprzez formularz SD-3 nie obejmuje każdego, kto:

- zawarł u notariusza umowę darowizny albo nieodpłatnego zniesienia współwłasności,

- w ciągu 5 lat dostał od jednej osoby – w spadku lub w inny sposób – majątek, którego wartość w sumie nie przekracza kwoty wolnej od podatku zależna od grupy podatkowej,

- dostał spadek lub darowiznę od najbliższej rodziny i ma całkowite zwolnienie z podatku. W takiej sytuacji składa formularz SD-Z2,

- dostał majątek, który jest zwolniony z podatku,

- dostaje przez dziedziczenie środki zgromadzone przez spadkodawcę na emeryturę w ramach pracowniczego programu emerytalnego, funduszy OFE, IKE i IKZE.

Podatek obliczany jest od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skali:

Przykład dla zobrazowania różnicy powstałej po zmianie ustawy

Przy spadku/darowiźnie w wysokości 100 000 zł osoby objęte zmianą w ustawie musiałyby uiścić podatek w wysokości

Przed zmianą:

2877,90 zł + (100 000 zł - 20 556 zł) x 20 % = 18766,70 zł

Po wejściu przepisu w życie:

a) w przypadku złożenia zgłoszenia podatek nie jest należny

b) w przypadku braku zgłoszenia w terminie:

822,20 zł + (100 000 zł - 20 556 zł) x 7 % = 6383,30 zł (stawki podatku od spadków i darowizn zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy)

Jak widać różnica podatku należnego fiskusowi przed i po nowelizacji przepisu jest spora, bo przy kwocie spadku/darowizny 100 000 zł stanowi12 383,40 zł bądź 18 766,70 zł.

Od kiedy będą obowiązywać nowe przepisy?

Należy jednak pamiętać, że do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie omawianej zmiany ustawy, stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu. W praktyce oznacza to, że dopiero nabycia podlegające opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, następujące 14 dni po opublikowaniu ustawy w Dzienniku Ustaw będą podlegały pod nowe przepisy.

Adam Giedrojć
AGbiuro