W pewnych okolicznościach urzędnicy mogą być wyłączeni z udziału w postępowaniu w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego. Możliwość tę przewidują regulacje zawarte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.). Zgodnie z jej art. 130 par. 1 pracownicy urzędu skarbowego, urzędu gminy (miasta), starostwa, urzędu marszałkowskiego, izby skarbowej, funkcjonariusz celny lub pracownik urzędu celnego, izby celnej, urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz członek samorządowego kolegium odwoławczego podlegają wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w których między innymi:
- są stroną,
- pozostają ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na ich prawa lub obowiązki,
- stroną jest ich małżonek, rodzeństwo, wstępny, zstępny lub powinowaty I stopnia,
- stronami są osoby związane z nimi z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,
- byli świadkami lub biegłymi, byli lub są przedstawicielami podatnika,
- brali udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,
- zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw nim postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne,
- stroną jest osoba pozostająca wobec nich w stosunku nadrzędności służbowej.
Przyczyny wyłączenia od załatwienia sprawy trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Wynika to z art. 130 par. 2 Ordynacji podatkowej.
Obowiązek przełożonego
Bezpośredni przełożony pracownika organu podatkowego lub funkcjonariusza celnego jest zobowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności niewymienionych we wspomnianym art. 130 par. 1 Ordynacji podatkowej, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika lub funkcjonariusza celnego. Regulacja ta zawarta jest w art. 130 par. 3 Ordynacji podatkowej.
Jeżeli nastąpi wyłączenie pracownika lub funkcjonariusza, odpowiednio naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa, dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej lub minister finansów wyznaczają innego pracownika lub funkcjonariusza do prowadzenia sprawy. Przewidziano to w art. 130 par. 4 Ordynacji podatkowej.
KIEDY NASTĄPI WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA
Pracownik organu, który brał udział w fazie decyzyjnej postępowania, nie może następnie brać udziału w kolejnym stadium postępowania, w którym decyzja, w wyniku złożenia przez stronę środka zaskarżenia, podlega kontroli. Powyższa zasada może jednak doznawać ograniczeń, a ograniczenia te winny wynikać z ustawy.
Skoro złożenie wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy nie powoduje przeniesienia sprawy do innej instancji, to tym samym w postępowaniu tym nie może mieć zastosowania art. 130 par. 1 pkt 6 Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60). Przepis ten ma bowiem zastosowanie tylko w przypadku, gdy sprawa jest przedmiotem rozpoznania przez organy różnych instancji.
Wyrok NSA z 10 listopada 2005 r., sygn. akt I FSK 260/05, niepublikowany
Kolegium samorządowe
W przypadku wyłączenia członka samorządowego kolegium odwoławczego jego prezes wyznacza osobę uprawnioną do zastąpienia osoby wyłączonej. Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze na skutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy z braku pełnego składu orzekającego, prezes Rady Ministrów, w drodze postanowienia, wyznacza do załatwienia sprawy inne samorządowe kolegium odwoławcze. Przepis ten zawarty jest w art. 130 par. 5 Ordynacji podatkowej.
Wyłączenie naczelnika
Warto pamiętać również o ważnych regulacjach dotyczących pracowników administracji skarbowej, które zawarte są w art. 131 Ordynacji podatkowej. Otóż naczelnik urzędu skarbowego podlega wyłączeniu od załatwiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w przypadku gdy sprawa dotyczy:
- naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy,
- dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy,
- małżonka, rodzeństwa, wstępnych, zstępnych albo powinowatych pierwszego stopnia naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy lub dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy,
- osoby związanej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli z naczelnikiem urzędu skarbowego albo jego zastępcą lub dyrektorem izby skarbowej albo jego zastępcą.
W przypadku wyłączenia naczelnika urzędu skarbowego:
- gdy sprawa dotyczy naczelnika lub jego zastępcy - sprawę załatwia naczelnik urzędu skarbowego wyznaczony przez właściwego dyrektora izby skarbowej,
- gdy sprawa dotyczy dyrektora lub jego zastępcy - sprawę załatwia naczelnik urzędu skarbowego wyznaczony przez ministra finansów.
W sprawach wyłączenia naczelnika urzędu celnego zasady wyłączenia stosuje się odpowiednio. Wynika to z unormowań zawartych w art. 131a Ordynacji podatkowej.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wniosek o wyłączenie urzędnika
KRZYSZTOF TOMASZEWSKI
krzysztof.tomaszewski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 130-132 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).