Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę sprawowania przez urzędy skarbowe kontroli nad wywiązywaniem się z obowiązków podatkowych przez podmioty dokonujące transakcji wewnątrzwspólnotowych i nadzór Ministra Finansów oraz skuteczność w egzekwowaniu zaległości w VAT.
Stwierdzono, że nie jest z należytą starannością realizowany ciążący na polskiej administracji podatkowej obowiązek zapewnienia rzetelnych danych o ważności numerów identyfikacyjnych podatników dla transakcji wewnątrzwspólnotowych oraz o wartości transakcji wewnątrzwspólnotowych dokonanych przez polskich podatników i ich kontrahentów.
Ponadto Minister Finansów nie zapewnił w 2009 r. sprawnego funkcjonowania systemu informatycznego wspomagającego urzędy skarbowe w analizie poprawności rozliczeń transakcji wewnątrzwspólnotowych oraz nierzetelnie monitorował działalność Biura Wymiany Informacji Podatkowej w Koninie odpowiedzialnego za współpracę administracyjną i wymianę informacji z państwami członkowskimi UE.
Przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy. Należny z tytułu obrotu VAT jest rozliczany przez nabywcę towaru w państwie, do którego nastąpiła dostawa towarów w wysokości i na zasadach obowiązujących w państwie docelowym. Transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, ze względu na charakter tej czynności towarzyszy zawsze odpowiednia czynność, dokonywana przez drugą stronę transakcji, którą jest wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów polega na wywozie towarów z terytorium kraju w wykonaniu czynności uznanych za dostawę, na terytorium innego kraju członkowskiego, przez zarejestrowanego w Polsce podatnika, dokonującego dostawy towarów z Polski. W przypadku wewnątrzwpólnotowej dostawy towarów (stosuje się stawkę VAT 0%) następuje zwolnienie dostawcy z opodatkowania, jednak z zachowanym prawem do odliczenia VAT naliczonego od nabycia towarów, które są przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy, ponieważ rozliczenie podatku następuje przez nabywcę dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
We wszystkich kontrolowanych urzędach stwierdzono opóźnienia w wykreślaniu z rejestru podatników VAT UE podmiotów, które spełniły warunki do ich wykreślenia określone w art. 97 ust. 15 lub w art. 96 ust. 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
A przecież przestrzeganie terminowej i rzetelnej aktualizacji danych podatników, wyrejestrowywanie ich w możliwie najkrótszym terminie jest istotne w kontekście zapobiegania oszustwom podatkowym. Zaprzestanie składania przez podatnika deklaracji VAT lub brak możliwości skontaktowania się z zarejestrowanym podatnikiem VAT mogą świadczyć o jego udziale w oszustwach typu „znikający podatnik” lub „karuzeli podatkowej”.
Znikający podatnik - podatnik, który kupił zwolniony z podatku lub opodatkowany stawką 0% towar z innego państwa członkowskiego, który następnie sprzedał w kraju z naliczonym podatkiem VAT i nie odprowadził tego podatku do organu podatkowego (i zniknął).
Karuzela podatkowa polega na prowadzeniu transakcji wewnątrzwspólnotowych w ramach łańcucha dostaw mających na celu nieodprowadzenie VAT od zakupionego towaru oraz odzyskanie z organu podatkowego podatku naliczonego. W karuzeli obracane są faktyczne towary, ale często jest to obieg faktur i dokumentów przewozowych.
Urzędy skarbowe nie wykonywały należycie weryfikacji wywiązywania się z obowiązków podatkowych podmiotów deklarujących wykonywanie czynności wewnątrzwspólnotowych. Z opóźnieniem analizowały informacje o wymianie wewnątrzwspólnotowej dostępne w VIES oraz nie aktualizowały na bieżąco rejestrów podatników uprawnionych do dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowych. Polska administracja podatkowa odpowiadała na wnioski innych państw członkowskich w znacznej części bez dotrzymania terminów określonych w przepisach.
Polecamy: serwis PIT
Część opóźnień w realizacji obowiązków urzędów skarbowych spowodowana była awarią od marca 2009 r. systemu informatycznego odpowiedzialnego za integrację danych między systemem Poltax19 i VIES. Wymienione zaniedbania zwiększyły ryzyko niewykrycia przypadków uchylania się od płacenia podatku lub nadużyć oraz świadczą o niedostatecznym nadzorze Ministra Finansów nad wymianą informacji o handlu wewnątrzwspólnotowym.
NIK zwraca uwagę na bariery w osiąganiu przez urzędy skarbowe lepszych wyników pracy, w tym brak nowoczesnych narzędzi informatycznych.
Od stycznia 2010 r. skrócony został okres, za który podatnicy mają obowiązek składać informacje podsumowujące (generalnie z kwartału do miesiąca). Wprowadzony został także obowiązek składania przez usługodawców informacji podsumowujących o świadczeniu usług na rzecz kontrahentów w innych krajach unijnych.
Zdaniem NIK, stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości, zagrożenia w postaci ograniczonych zasobów kadrowych oraz braku nowoczesnych narzędzi pracy mogą spowodować, że wprowadzone przez Radę UE od 2010 r. usprawnienia wymiany informacji mogą nie przynieść oczekiwanych rezultatów.
Polecamy: serwis VAT
NIK zobowiązał Ministra Finansów do:
1. zapewnienia sprawnego funkcjonowania systemów informatycznych wspomagających urzędy skarbowe w obszarze analizy poprawności rozliczeń transakcji wewnątrzwspólnotowych oraz rejestracji podatników;
2. skutecznego egzekwowania od jednostek podległych rzetelnego aktualizowania danych rejestracyjnych podatników VAT UE, w tym wykreślania z rejestru podatników VAT oraz prowadzenia bieżącej analizy informacji o transakcjach wewnątrzwspólnotowych dostępnych w VIES i wyjaśniania rozbieżności;
3. wyeliminowania opóźnień w udzielaniu odpowiedzi na wnioski kierowane przez administracje państw członkowskich UE;
4. informowania zagranicznych administracji o przypadkach wymagających przedłużenia terminu udzielenia odpowiedzi na ich wniosek.