System Teleinformatyczny Izby Skarbowej (STIR)
Ustawa powołuje do życia System Teleinformatyczny Izby Skarbowej (STIR), który ma być narzędziem pozwalającym na szybką analizę ryzyka powstania wyłudzeń podatkowych przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS).
System będą zasilały dane z rachunków tzw. podmiotów kwalifikowanych, czyli innych niż rachunki osób fizycznych służące do celów prywatnych, niezależnie czy jest to rachunek bankowy czy też SKOK. To oznacza, że wszystkie dane finansowe związane z prowadzonym przez przedsiębiorcę kontem firmowym, łącznie z każdą przeprowadzoną transakcją, będą trafiały do tego systemu.
Następnie wypracowany przez urzędników oraz informatyków algorytm będzie dokonywał analizy tych danych w celu wyszukania potencjalnych anomalii mogących oznaczać wyłudzenia podatkowe. Ustawa określa tę czynność jako analizę ryzyka opartą o wskaźnik ryzyka, który jest uaktualniany co najmniej raz dziennie. Ryzyko jest rozumiane jako możliwość „wykorzystywania działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi”.
Sposób określania wskaźnika jest niejawny – ustawa określa tylko o jakie kryteria opiera się algorytm jego wyliczenia, ale wszystkie te zapisy to ogólniki typu „najlepsze praktyki sektora bankowego i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu ich działalności do przestępstw oraz przestępstw skarbowych” czy też po prostu „kryteria ekonomiczne”.
Ustawa pozwala również instytucjom prowadzącym rachunki zgłaszać w/w „najlepsze praktyki” w izbach rozliczeniowych – widać ustawodawca liczy na zaangażowanie instytucji finansowych w rozwój systemu.
Polecamy: Biuletyn VAT
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Nie ma nic za darmo
Za ustalenie wskaźnika banki i SKOK-i musza ponieść obowiązkową roczną opłatę, ustalaną ryczałtowo zależnie od liczby rachunków podmiotów kwalifikowanych. Projekt rozporządzenia z dnia 15 stycznia 2018 roku zakłada stawkę w wysokości 82 groszy za każdy taki rachunek. Tych objętych opłatą jest około 4 mln. więc izba rozliczeniowa pozyska około 3,2 mln zł na obsługę systemu.
Jak można było się spodziewać, banki już zapowiedziały, że przeniosą koszty związane z wprowadzeniem STIR na swoich klientów.
Blokada konta
Zdecydowanie najbardziej kontrowersyjnym zapisem ustawy jest umożliwienie Szefowi KAS blokady rachunku, jeżeli wyniki analizy ryzyka wskażą, że dany podmiot może prowadzić czynności zmierzające do wyłudzenia skarbowego lub już takie wyłudzenie następuje.
Blokada może być wprowadzona na okres nie dłuższy niż 72 godziny, jednakże zawsze musi być jakieś „ale”. W tym wypadku, jeżeli Szef KAS uzna, że wina podatnika jest jasna, to może przedłużyć termin blokady rachunku na dowolny czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące. Blokada rachunku firmy na tak długi okres w praktyce oznacza jej upadłość ze względu na brak wypłacalności.
Polecamy: Wybrane zmiany w PIT i CIT 2018
W określonych przez ustawę przypadkach oraz za zgodą Szefa KAS możliwa jest wypłata z zablokowanego rachunku środków np. na:
- wypłatę pensji pracownikom - co istotne dotyczy to umów o pracę zawartych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady rachunku,
- opłacenie świadczenia alimentacyjnego lub renty,
- zapłatę innych zobowiązań podatkowych.
Jak zadziała system blokady zobaczmy dopiero w praktyce. Teoretycznie nie powinno być złej woli urzędników, sama blokada poza tym jest uruchamiana na bezpośredni wniosek Szefa KAS, więc powinna być raczej czymś wyjątkowym, a nie codziennym. Trudno jednakże ocenić czy nie będą się zdarzały „błędy systemu”, które będą niemożliwe do weryfikacji przez podatnika przez niejawność działania algorytmu. Biorąc pod uwagę historię wdrożeń różnych rozwiązań informatycznych przez nasze urzędy, ryzyko wystąpienia jakiejś pomyłki z pewnością istnieje.
Ponadto może dochodzić do nadużyć ze strony administracji skarbowej, choć miejmy nadzieję, że przy tak wrażliwym temacie jak potencjalna blokada środków, urzędnicy będą podchodzili nad wyraz ostrożnie przy podejmowaniu jakichkolwiek decyzji.
Oczywiście nie sądzę, aby uczciwi przedsiębiorcy powinni panikować i przygotowywać np. procedury awaryjne jak sugerują niektórzy specjaliści, ale z pewnością obecnie nikt nie wie jak system zadziała w praktyce, zarówno od strony informatycznej jak i urzędniczej, tj. ludzkiej.
Rewolucja trwa
STiR wraz z Centralnym Repozytorium Kas, Split Payment i JPK jest kolejnym narzędziem mającym na celu uszczelnienie dziury podatkowej. Łatwo zauważyć, że rząd obecnie wprowadza cały pakiet rozwiązań i pod tym względem rok 2018 będzie rewolucyjny oraz zapewne też testowy.
Podatnik będzie mógł być sprawdzany pod różnym kątem i z pewnością te wszystkie rozwiązania będą się uzupełniać. Zakres danych na temat działalności przedsiębiorstwa będzie naprawdę bardzo duży i na pewno integracja tych danych będzie cały czas postępować. Wszystko wyraźnie idzie w kierunku stworzenia jednej wielkiej bazy danych i pracy na niej z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań w zakresie Big Data w celu walki z oszustwami podatkowymi.
Pozostaje pytanie czy będą niewinne ofiary systemu, a jeśli tak to ile ich będzie, przecież wszyscy dobrze wiemy, że nie ma rewolucji bez ofiar.
Piotr Krysztofiak, Usługi Finansowe Dariusz Kozłowski Piotr Krysztofiak s.c,. Grodzisk Mazowiecki