Aby traktat mógł wejść w życie, musiało go ratyfikować 12 państw członkowskich strefy euro. Ten warunek został spełniony, gdy Finlandia, która ratyfikowała traktat jako dwunaste państwo członkowskie strefy euro, złożyła akt ratyfikacji 21 grudnia 2012 r.
Traktat ma charakter prawnie wiążącej umowy międzynarodowej. Państwa UE, które go dotychczas nie podpisały, będą mogły to zrobić w każdej chwili.
Polska też zamierza ratyfikować ten traktat.
Pakt fiskalny wymusza większą dyscyplinę w finansach publicznych, zwłaszcza w 17 państwach strefy euro. Ustanawia nowe, bardziej automatyczne sankcje za łamanie dyscypliny, w tym nowej reguły wydatkowej. Polskę będzie obowiązywał dopiero wtedy, gdy przyjmiemy unijną walutę. - stwierdził premier Donald Tusk w Sejmie 19 lutego 2013 r.
Traktat sporządzono po podjęciu przez przywódców strefy euro w grudniu 2011 roku decyzji o konieczności zastosowania silniejszych środków w celu zwiększenia stabilności strefy euro. Akt został podpisany 2 marca 2012 r. przez 25 państw UE.
Ma on zostać włączony jak najszybciej do obowiązujących traktatów UE. Konieczne ku temu działania należy podjąć w ciągu kolejnych pięciu lat.
Kasy fiskalne 2013 – obowiązki, zwolnienia, sankcje
Ograniczanie deficytów – zasada zrównoważonego budżetu
Nowy traktat wymaga, by krajowe budżety uczestniczących państw członkowskich wykazywały równowagę lub nadwyżkę. Ten cel uznaje się za spełniony, jeśli ich roczny strukturalny deficyt budżetowy nie przekracza 0,5% nominalnego PKB.
Dodatkowo deficyt ten musi być także zgodny z minimalnym wskaźnikiem długoterminowej stabilności określanym dla każdego państwa osobno. Jego wysokość jest ustalana w ramach funkcji zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu. Ścieżka dostosowawcza prowadząca do osiągnięcia tego celu podlega corocznej ocenie w kontekście europejskiego semestru.
Czasowe odstąpienie od stosowania zasady zrównoważonego budżetu jest możliwe jedynie w wyjątkowych okolicznościach gospodarczych, na przykład w czasie poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. Jeśli dług publiczny jest znacznie niższy niż wartość odniesienia wynosząca 60% PKB, próg dla deficytu może zostać podwyższony do 1% PKB.
Automatyczny mechanizm korygujący
Jeżeli państwo członkowskie naruszy wspomnianą zasadę, uruchomiony zostanie automatyczny mechanizm korygujący. Państwo to będzie musiało skorygować odstępstwa w określonym czasie.
Mechanizm będzie w pełni respektował prerogatywy parlamentów narodowych.
Kasy fiskalne 2013 – wyjaśnienia Ministerstwa Finansów
Transpozycja przepisów do ustawodawstwa krajowego
Państwa członkowskie będą musiały zapisać wymóg dotyczący dyscypliny budżetowej i automatycznego mechanizmu korygującego w swoim ustawodawstwie, najlepiej w konstytucji.
Mają na to rok od wejścia traktatu w życie (czyli termin upływa 1 stycznia 2014 r.).
Trybunał Sprawiedliwości
Jeżeli w tym terminie któreś z państw nie zapisze w swoim prawie zasady zrównoważonego budżetu i mechanizmu korygującego, do orzekania w tej sprawie właściwy będzie unijny Trybunał Sprawiedliwości.
Jego decyzja będzie wiążąca, a niedostosowanie się do niej może skutkować karą w wysokości do 0,1% PKB.
Kara nałożona na państwo, którego walutą jest euro, zasili budżet europejskiego mechanizmu stabilności, a w pozostałych przypadkach – ogólny budżet UE.
Zmiana w procedurze nadmiernego deficytu
Podejmowanie decyzji w kontekście procedury nadmiernego deficytu będzie bardziej automatyczne niż obecnie: państwa członkowskie strefy euro zgodzą się poprzeć zalecenia Komisji i wnioski dotyczące aktów Rady, chyba że sprzeciwią się im kwalifikowaną większością głosów.
Poza tym państwo członkowskie, które jest objęte procedurą nadmiernego deficytu, będzie musiało wprowadzić „program partnerstwa budżetowego i gospodarczego”.
W programie tym zawarty zostanie szczegółowy opis reform strukturalnych, które państwo członkowskie będzie zobowiązane przeprowadzić, aby zapewnić skuteczną i trwałą korektę deficytu.
Programy takie będą przedstawiane do zatwierdzenia Radzie i Komisji. Ich wykonanie będzie przedmiotem kontroli zgodnie z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu.
Dalsza koordynacja
Państwa członkowskie będące stronami traktatu będą informować Komisję Europejską i Radę o planowanej emisji długu publicznego. Ponadto będą z wyprzedzeniem omawiać i, w stosownych przypadkach, koordynować między sobą i z instytucjami UE wszelkie duże reformy gospodarcze, które zamierzają przedsięwziąć.
Zarządzanie w strefie euro
Szefowie państw członkowskich strefy euro lub szefowie rządów tych państw spotykają się co najmniej dwa razy w roku na tzw. szczytach strefy euro, w których uczestniczy również Komisja Europejska.
Zwykłą większością głosów wybierają przewodniczącego szczytu strefy euro. W posiedzeniach tych uczestniczy prezes Europejskiego Banku Centralnego. O zabranie głosu może zostać poproszony przewodniczący Parlamentu Europejskiego.
W stosownych przypadkach, a przynajmniej raz w roku, w szczytach strefy euro uczestniczą również przywódcy państw członkowskich spoza strefy euro, które ratyfikowały traktat.
Współpraca między parlamentami
Parlament Europejski i parlamenty narodowe uczestniczących państw członkowskich będą współpracować w zakresie polityk budżetowych i w innych kwestiach, do których odnosi się traktat.
W tym celu powołają organ złożony z przedstawicieli stosownych komisji Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych. Organ ten sam zadecyduje o swojej strukturze.
Źródło: Komisja Europejska, KPRM