Decyzją nieostateczną jest decyzja, od której stronie przysługują jeszcze środki odwoławcze lub takie które nie zostały podtrzymane przez organ odwoławczy. Zasadniczo chodzi tu więc o decyzje wydane przez organ pierwszej instancji.
Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji nieostatecznej, gdy:
1) organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych lub
2) strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
3) strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości, lub
4) okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.
Jak łatwo zauważyć, rygor natychmiastowej wykonalności może znaleźć zastosowanie jeśli istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo, że w przypadku zwłoki zobowiązanie podatkowe nie zostanie uiszczone w pełnej wysokości.
Powyższe wyliczenie nie ma charakteru wyłącznego i organ podatkowy może nadać rygor natychmiastowej wykonalności każdej decyzji nieostatecznej, jeśli uprawdopodobni, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane.
Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji nadawany jest przez organ podatkowy pierwszej instancji w drodze postanowienia.
Na postanowienie w sprawie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności służy zażalenie, jednak nawet jego wniesienie nie wstrzymuje wykonania decyzji.
Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności nie skraca terminu płatności, wynikającego z decyzji lub przepisu prawa.
Decyzja o zabezpieczeniu ma rygor natychmiastowej wykonalności z mocy prawa, chyba że przyjęto zabezpieczenie wykonania zobowiązania wynikającego z tej decyzji wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:
1) gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;
2) poręczenia banku;
3) weksla z poręczeniem wekslowym banku;
4) czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;
5) zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej;
6) uznania kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego;
7) pisemnego, nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego, potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej.
Nie nadaje się rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość zwrotu podatku lub wysokość odsetek za zwłokę albo orzekającej o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, osoby trzeciej albo spadkobiercy, w zakresie objętym wnioskiem, o którym mowa w art. 14m § 3 Ordynacji podatkowej. Chodzi tu o sytuacje, w których wymienione osoby zastosowały się do interpretacji podatkowej, która została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.
Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba że wstrzymano jej wykonanie.
Wstrzymanie wykonania decyzji nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę.
Organ podatkowy pierwszej instancji wstrzymuje wykonanie decyzji ostatecznej w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego:
1) na wniosek – po przyjęciu zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę, o którym mowa w art. 33d § 2 Ordynacji podatkowej (np. gwarancja bankowa, poręczenie banku, weksel z poręczeniem wekslowym banku)– do wysokości zabezpieczenia i na czas jego trwania lub
2) z urzędu – po prawomocnym wpisie hipoteki przymusowej lub wpisie zastawu skarbowego korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia, które zabezpieczają wykonanie zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę – do wysokości odpowiadającej wartości przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego.
Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji ostatecznej, podlega załatwieniu bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni. Niezałatwienie wniosku w tym terminie powoduje wstrzymanie wykonania decyzji do czasu doręczenia postanowienia w sprawie przyjęcia zabezpieczenia, chyba że przyczyny niezałatwienia wniosku w terminie zostały spowodowane przez stronę.
Należy pamiętać, iż ustanowienie hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego nie stanowi wykonania decyzji.
W sprawie wstrzymania wykonania decyzji wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie.
Wszystkie powyższe zasady stosuje się odpowiednio do wykonania postanowień.