O rozwiązanie tego problemu poprosiliśmy izby skarbowe w Opolu i Gdańsku, a także Wojciecha Sawickiego z Accreo Taxand.
ZARÓWNO IZBA SKARBOWA W OPOLU, JAK I IZBA SKARBOWA W GDAŃSKU ODMÓWIŁY UDZIELENIA ODPOWIEDZI NA PYTANIE GAZETY PRAWNEJ.
EKSPERT WYJAŚNIA
Wojciech Sawicki
starszy konsultant w Zespole Doradztwa Podatkowego Accreo Taxand
Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług obowiązująca przed 1 maja 2004 r., jak i ustawa o VAT obowiązująca po tej dacie zakładają możliwość przyjmowania zaliczek na poczet należności. Jednocześnie w stanie prawnym obowiązującym przed 1 maja 2004 r. przeniesienie prawa wieczystego użytkowania nie podlegało opodatkowaniu VAT (zarówno całości, jak i udziału w tym prawie). Zatem w dniu wpłaty zaliczki nie powstawał obowiązek podatkowy. Natomiast zgodnie z regulacją obowiązującą od 1 maja 2004 r. odpłatne przeniesienie prawa wieczystego użytkowania gruntu podlega opodatkowaniu VAT. Przepisy przejściowe nie zawierają regulacji, z której wynikałoby, czy obecnie zaliczki wypłacone na zakup lokalu wraz z udziałem w prawie wieczystego użytkowania gruntu przed 1 maja 2004 r. powinny być opodatkowane, czy też nie.
Organy podatkowe pomimo braku regulacji, z której wynikałaby możliwość stosowania przepisów obowiązujących po 1 maja 2004 r. do zaliczek zapłaconych przed tą datą, stoją na stanowisku, zgodnie z którym obowiązek podatkowy wynikający z zaliczki zapłaconej przed 1 maja 2004 r. należy ustalić zgodnie z przepisami obowiązującymi w momencie podpisania aktu notarialnego (t.j. zgodnie z nowymi przepisami przewidującymi opodatkowanie) i w konsekwencji zaliczka powinna być opodatkowana VAT. Przykładowo takie podejście zaprezentował dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w decyzji w sprawie interpretacji prawa podatkowego z 26 marca 2008 r. (nr 1401/ PH-II/4407/14-6/07/ZS/PV-II). Zgodnie z poglądem prezentowanym przez dyrektora warszawskiej izby skarbowej w sytuacji, gdy zaliczka dotyczy udziału w prawie użytkowania wieczystego, moment powstania obowiązku podatkowego ustalić należy na podstawie przepisów ustawy o VAT obowiązujących w dacie sporządzenia aktu notarialnego.
Trudno się zgodzić z zaprezentowanym poglądem. Czynność zapłaty zaliczki za udział w prawie użytkowania wieczystego przed 1 maja 2004 r. powoduje konsekwencje podatkowe zgodnie z przepisami poprzedniej ustawy o VAT. W momencie otrzymania zaliczki tytułem udziału w prawie użytkowania wieczystego nie powstał obowiązek podatkowy, ponieważ czynność ta nie podlegała opodatkowaniu przed 1 maja 2004 r. Dokonanie zaliczki ma charakter trwały i nie ulega zmianie po wejściu w życie nowej ustawy o VAT, ponieważ brakuje odpowiednich przepisów przejściowych. Opodatkowanie zaliczki za udział w prawie użytkowania wieczystego zapłaconej przed 1 maja 2004 r. na podstawie regulacji prawnej, która zaczęła obowiązywać po tej dacie, w sytuacji braku przepisów przejściowych, jest niedopuszczalne. Taki pogląd znajduje potwierdzenie w orzeczeniach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2006 r. (sygn. akt III SA/Wa 1107/06) w sprawie zaliczki tytułem przeniesienia prawa wieczystego użytkowania oraz z 25 stycznia 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 2484/06) w sprawie zaliczki za grunt.
Podsumowując, należy stwierdzić, że profiskalne podejście reprezentowane przez organy podatkowe wydaje się nieuzasadnione i zbyt restrykcyjne. Zaliczka tytułem udziału w prawie użytkowania wieczystego zapłacona przed 1 maja 2004 r. nie powinna być opodatkowana VAT zarówno w świetle ustawy o VAT obowiązującej w momencie jej zapłaty, jak i u ustawy o VAT, która rozpoczęła obowiązywać po 1 maja 2004 r. Niestety, stanowisko to nie jest podzielane przez organy podatkowe. Bez wątpienia zatem podatnik decydujący się na nieopodatkowywanie zaliczki naraża się na konflikt z organami podatkowymi. Jednocześnie jednak wydaje się, że dysponuje on argumentami, które mogą przekonać sądy administracyjne.
Ewa Matyszewska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).