Zakupiliśmy licencję na oprogramowanie. W jaki sposób powinniśmy dokonywać odpisów amortyzacyjnych zgodnie z zaleceniami Międzynarodowych Standardów Rachunkowości? Jaki standard stosować i jak ustalić stawkę amortyzacji? Jak problem amortyzacji reguluje polskie prawo bilansowe?
RADA
Amortyzację wartości niematerialnych i prawnych szczegółowo reguluje Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 38. Dodatkowo należy posługiwać się MSR nr 36 „Utrata wartości aktywów”. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości nie narzucają okresu i metody amortyzacji, jednak okres amortyzacji powinien być zgodny z faktycznym okresem wykorzystania aktywów i zrealizowanymi korzyściami z tytułu ich wykorzystania. Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych jest również regulowana przez polskie prawo podatkowe i bilansowe. Zgodnie z wymogami podatkowymi wartości niematerialne i prawne należy amortyzować w okresach nie krótszych niż 2, 3 i 5 lat (w zależności od rodzaju aktywów). Przepisy ustawy o rachunkowości nakazują, aby odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych dokonywać w drodze systematycznego, planowego rozłożenia ich wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji.
UZASADNIENIE
Aktywa niematerialne to inaczej aktywa niemające postaci pieniądza oraz nieposiadające właściwości fizycznych. Mogą być one ujęte w bilansie pod warunkiem:
• istnienia prawdopodobieństwa uzyskania przez przedsiębiorstwo przyszłych korzyści ekonomicznych,
• możliwości wiarygodnej ich wyceny.
Zgodnie z MSR nr 36 odpisów aktualizujących dokonujemy w momencie, gdy wartość bilansowa aktywów przekracza ich cenę sprzedaży lub wartość użytkową. Natomiast MSR nr 38 nie narzuca okresu i metody dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych, lecz jedynie zaleca, aby okres amortyzacji był zgodny z faktycznym okresem wykorzystania aktywów poddawanych amortyzacji oraz zrealizowanymi w tym okresie korzyściami z tytułu wykorzystania składnika aktywów. Dopuszczalne jest zastosowanie liniowej metody amortyzacji (jest to metoda najczęściej stosowana w praktyce przedsiębiorstw.
Jeśli składnik aktywów nie może być sprzedany po okresie wykorzystania przez przedsiębiorstwo, stawkę amortyzacji oblicza się przyjmując wartość rezydualną na poziomie równym zeru. Przedsiębiorstwo powinno w każdym roku weryfikować stawki amortyzacji i wprowadzać zmiany, jeśli są one konieczne. Zmiany powinny odzwierciedlać faktyczne wykorzystanie aktywów.
Przedsiębiorstwo poddające aktywa niematerialne amortyzacji w swoim sprawozdaniu finansowym powinno podać szczegółowe informacje dotyczące:
• przyjętych stawek amortyzacyjnych,
• planowanego okresu użytkowania,
• przyjętych metod amortyzacji,
• wartości niematerialnych i prawnych, w przypadku których przedsiębiorstwo ma ograniczone prawa,
• wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych jako granty rządowe,
• wartości aktywów niematerialnych (brutto) i dotychczasowych umorzeń,
• wartości niematerialnych i prawnych, dla których przyjęto nieokreślony okres wykorzystania, wraz z uzasadnieniem przyjęcia takiego okresu,
• wartości niematerialnych i prawnych, które są finansowane przez zobowiązania oraz wartość tych zobowiązań.
Ustawa o rachunkowości nakazuje, aby odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych i prawnych dokonywać w drodze systematycznego, planowego rozłożenia ich wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności aktywów. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od momentu przyjęcia wartości niematerialnych do używania i kończy, gdy wartość odpisów zrówna się z wartością początkową lub nastąpi likwidacja bądź sprzedaż tych wartości. Podobnie jak w przypadku MSR stawki i okresy amortyzacji powinny być okresowo weryfikowane. Jeżeli wartość amortyzowanych aktywów nie przekracza 3500 zł, istnieje możliwość dokonania amortyzacji jednorazowej. Ustawa dodatkowo precyzuje okres amortyzacji kosztów prac rozwojowych i wartości firmy. W obu przypadkach nie może on przekroczyć 5 lat. W uzasadnionych przypadkach okres amortyzacji wartości firmy może być wydłużony do 20 lat.
Jacek Folga
analityk finansowy w firmie z branży FMCG
• art. 32 ust. 1–4 i ust. 6, art. 33 ust. 3–4, art. 44b ust. 10–12 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539
• § 79–96 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 38
• § 58 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 36