Jesteśmy firmą produkującą rowery. W związku z ekspansywną polityką mającą na celu wzrost naszych udziałów w rynku nabyliśmy większościowy pakiet akcji naszego konkurenta. W jaki sposób wpłynie to na rodzaj sporządzanych przez nas sprawozdań finansowych? Jakie dokumenty szczegółowo regulują tę problematykę?
RADA
W wyniku przejęcia konkurent stał się jednostką zależną wobec firmy przejmującej. Rodzaj sporządzanych sprawozdań nie ulegnie zmianie. Będzie to standardowo: bilans, rachunek zysków i strat oraz pozostałe sprawozdania, które firma była zobowiązana sporządzać zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości. Podstawową różnicą będzie konieczność sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Zasady sporządzania sprawozdań skonsolidowanych szczegółowo reguluje rozdział 6 ustawy o rachunkowości oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych.
UZASADNIENIE
Zgodnie z ustawą o rachunkowości jednostka dominująca, mająca siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sporządza roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej. Sprawozdanie to obejmuje dane jednostki dominującej i jednostek od niej zależnych wszystkich szczebli, bez względu na to, w jakim państwie znajduje się ich siedziba. Sprawozdanie powinno być zestawione w taki sposób, jakby grupa kapitałowa stanowiła jedną jednostkę (art. 55 ustawy o rachunkowości). Powinno ono obejmować tradycyjne sprawozdania sporządzane zgodnie z wymogami ustawy, jednak muszą być one poddane konsolidacji. Należy pamiętać, że jednostki, które są zobowiązane lub skorzystały z możliwości sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego zgodnie z MSR, nie sporządzają sprawozdania zgodnie z ustawą o rachunkowości.
Ze sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego zwolnione są jednostki dominujące, których zagregowane dane (wraz z danymi jednostek zależnych), z pominięciem wyłączeń konsolidacyjnych, spełniają minimum dwa warunki:
• łączne średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 250 osób,
• łączna suma bilansowa w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 7 500 000 euro,
• łączne przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 15 000 000 euro.
Jeśli jednostka dominująca wyższego szczebla posiada minimum 90% udziałów jednostki dominującej niższego szczebla, jednostka niższego szczebla jest zwolniona ze sporządzania sprawozdania skonsolidowanego. W takim przypadku za sporządzenie sprawozdania skonsolidowanego odpowiada jednostka dominująca wyższego szczebla.
UWAGA!
Jeśli wszystkie jednostki zależne nie są objęte obowiązkiem sporządzania sprawozdania skonsolidowanego, to obowiązku takiego nie posiada także jednostka dominująca. Zwolnień tych nie stosuje się, jeśli chociaż jedna z jednostek (dominująca lub zależne) emituje lub przygotowuje emisję papierów wartościowych (art. 56 ustawy o rachunkowości).
Konsolidacja nigdy nie obejmuje jednostki zależnej, jeśli:
• jej udziały są przewidziane do odsprzedaży w ciągu roku od ich nabycia,
• sprawowanie kontroli nad jej majątkiem, wynikiem finansowym oraz organami zarządzającymi jest ograniczone.
Konsolidacją można nie obejmować jednostki zależnej, której dane finansowe nie były istotne, gdy jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku obrotowego będącego rokiem obrotowym jednostki dominującej. Poza tym zwolnione są jednostki zależne, w których konsolidacja wiązałaby się z niewspółmiernie wysokimi kosztami (tylko w przypadku gdy jednostka dominująca nie posiada siedziby w Polsce lub Unii Europejskiej). Mówią o tym szczegółowo art. 57 i 58 ustawy o rachunkowości.
W celu stworzenia sprawozdania skonsolidowanego wszystkie jednostki powinny stosować takie same metody wyceny aktywów i pasywów (art. 63b ustawy). Jednostki zależne powinny stosować zasady przyjęte przez jednostkę dominującą. Od obowiązku tego jednostka zależna może odstąpić w momencie, gdy z ważnych przyczyn stosowanie regulacji przyjętych przez jednostkę dominującą (przy sporządzaniu sprawozdania finansowego jednostki zależnej) jest niemożliwe. W takim przypadku konieczne jest przekształcenie sprawozdań finansowych jednostek zależnych tak, aby były one zgodne ze sprawozdaniem finansowym jednostki dominującej. Wszelkie korekty należy opisać w objaśnieniach do sprawozdania skonsolidowanego.
Metody i zasady obejmowania jednostek powiązanych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym powinny być stosowane w sposób ciągły w następnych latach. Ewentualne przyczyny zmian powinny być opisane we wprowadzeniu do sprawozdania. Wprowadzenie do sprawozdania powinno także zawierać informację o wpływie poczynionych zmian na wynik finansowy oraz umożliwiać porównywanie danych z poprzednimi okresami sprawozdawczymi. Może również zmienić się liczba jednostek powiązanych. Wówczas wprowadzenie do sprawozdania skonsolidowanego powinno zawierać wszystkie informacje o tych zmianach, a w szczególności:
• podstawowe wielkości sprawozdań finansowych,
• nazwy i siedziby jednostek, które nie są już objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, oraz jednostek nieobjętych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym w poprzednim roku obrotowym (§ 3 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r.).
Sprawozdania poddawane konsolidacji powinny być sporządzone na ten sam dzień bilansowy oraz dotyczyć jednakowego okresu sprawozdawczego (art. 63c ust. 1 ustawy). Sprawozdanie finansowe jednostki podporządkowanej może być sporządzone na wcześniejszy dzień bilansowy niż dzień sporządzania sprawozdania skonsolidowanego (maksymalnie 3 miesiące wcześniej), ale powinno być sporządzone za identyczny okres sprawozdawczy jak sprawozdanie skonsolidowane. W takim przypadku między dniem bilansowym sporządzenia sprawozdania skonsolidowanego a dniem bilansowym sprawozdania jednostki podporządkowanej zajdą zapewne zmiany w majątku i sytuacji finansowej. Zmiany te powinny zostać opisane w objaśnieniach do sprawozdania skonsolidowanego.
UWAGA!
Jednostka dominująca jest zobowiązana sporządzić skonsolidowane sprawozdanie finansowe nie później niż w ciągu 2 miesiący od daty obowiązku sporządzenia własnego sprawozdania finansowego (art. 63c ust. 2 ustawy).
Istotna jest również zależność między jednostkami dominującymi wyższego i niższego szczebla. Jeżeli jednostka dominująca niższego szczebla nie sporządza skonsolidowanego sprawozdania finansowego, to jednostka dominująca wyższego szczebla obejmuje skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym wszystkie jednostki podporządkowane jednostce dominującej niższego szczebla.
Jeżeli istnieją jednostki dominujące niższego i wyższego szczebla, to jednostka dominująca wyższego szczebla obejmuje swoim sprawozdaniem skonsolidowanym sprawozdanie poddane konsolidacji przez jednostkę dominującą niższego szczebla. Jeśli jednostka dominująca wyższego szczebla posiada bezpośrednio udziały w jednostce podporządkowanej, objętej skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym jednostki dominującej niższego szczebla, to jednostka dominująca wyższego szczebla obejmuje tę jednostkę podporządkowaną skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym (§ 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r.).
Sprawozdanie finansowe powinno być podpisane przez kierownika jednostki i osoby odpowiedzialne za jego sporządzenie. Na zatwierdzenie sprawozdania właściwy organ ma 8 miesięcy od dnia, na który zostało ono sporządzone (art. 63c ust. 3 i 4 ustawy). Emitenci papierów wartościowych emitowanych na rynku publicznym powinni brać pod uwagę również przepisy prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi (art. 63d ustawy).
Podstawą do sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego powinna być niezbędna dokumentacja, w której skład wchodzą:
• oryginalne sprawozdania finansowe jednostek powiązanych,
• sprawozdania finansowe jednostek podporządkowanych dostosowane do zasad rachunkowości obowiązujących przy konsolidacji,
• sprawozdania finansowe jednostek podporządkowanych przeliczone na walutę polską,
• korekty i wyłączenia dokonywane podczas konsolidacji,
• obliczenia wartości godziwej aktywów netto jednostek podporządkowanych,
• obliczenia wartości firmy oraz ujemnej wartości firmy i ich odpisów,
• obliczenia kapitałów mniejszości,
• obliczenia różnic kursowych z przeliczenia sprawozdań finansowych jednostek podporządkowanych (§ 19 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r.).
Jacek Folga
analityk finansowy w firmie z branży FMCG
• art. 55–58, art. 63 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252
• § 4 pkt 2, § 6 pkt 1, § 7 pkt 1, § 19 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych – Dz.U. Nr 152, poz. 1729