Czy mają zastosowanie 50% koszty uzyskania przychodu w przypadku wykonywania w ramach umowy o dzieło usług w zakresie edukacji, obejmujących przeprowadzenie wykładów na kursach oraz opracowywanie materiałów?
RADA
Tak, o ile wykłady i opracowywane materiały mają charakter autorski i mogą zostać uznane za utwór w znaczeniu przepisów prawa autorskiego. W takiej sytuacji, jeśli na podstawie zawartej umowy o dzieło dochodzi do korzystania przez twórcę z praw autorskich lub rozporządzenia nimi, przysługują 50% koszty uzyskania przychodu, określone w art. 22 ust. 9 pkt 3 updof.
UZASADNIENIE
Dla niektórych rodzajów przychodów ustawodawca określił koszty uzyskania przychodu w formie procentowej. Należą do nich przychody uzyskiwane m.in. na podstawie umów zlecenia i o dzieło. Jeśli zaś przedmiotem umowy o dzieło jest utwór w znaczeniu przepisów o prawach autorskich i prawach pokrewnych, wówczas jest możliwe zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów.
Stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory literackie, naukowe, publicystyczne, plastyczne, muzyczne, programy komputerowe itp. (katalog otwarty).
Natomiast użyte w art. 1 analizowanej ustawy określenie „przejaw działalności twórczej” oznacza jakikolwiek uzewnętrzniony rezultat działalności człowieka o charakterze kreacyjnym. Przesłanka ta jest spełniona, gdy mamy do czynienia z subiektywnie nowym wytworem intelektu. Cecha indywidualności przejawia się w samym procesie twórczym i oznacza oryginalność, niepowtarzalność. Tylko w przypadku łącznego spełnienia powyższych przesłanek przysługują twórcy zarówno autorskie prawa osobiste, jak i autorskie prawa majątkowe, w szczególności zaś wynagrodzenie za korzystanie z utworu (np. postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w Gdańsku z 16 czerwca 2005 r., nr DF/415-437/05/FW).
W ocenie charakteru danej działalności nie można zatem stosować uogólnień. Nie każda bowiem działalność mająca znaczenie twórcze jest jednoznacznie przedmiotem prawa autorskiego.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Aby było możliwe zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów, nie wystarczy również samo stworzenie utworu. Warunkiem jest tu przeniesienie na zamawiającego autorskich praw majątkowych do utworu lub udzielenie przez twórcę licencji na korzystanie z niego.
Wielokrotnie podkreślało to Ministerstwo Kultury w wydawanych przez siebie pismach (np. pismo z 1 stycznia 2002 r., nr DP/WPA.024/46/02, oraz z 25 stycznia 2002 r., nr DP/WPA.024/430/01).
(-) Samo przeprowadzenie zajęć dydaktycznych nie ma twórczego charakteru (pismo Ministerstwa Kultury z 11 października 2001 r., nr DP/WPA.024). Prawem autorskim nie są bowiem chronione: metoda, pomysł, maniera czy styl, podobnie sam proces nauczania – nawet oparty na oryginalnych materiałach dydaktycznych czy w zindywidualizowanej formie przekazu (pismo Ministerstwa Kultury z 24 maja 1996 r., nr DPA.024/205/96).
Jednak nauczycielom przysługują prawa autorskie do stworzonych przez nich programów nauczania, jeżeli odznaczają się oryginalnością oraz indywidualnym charakterem. Jak podkreśliło Ministerstwo Kultury w przywołanym piśmie z 24 maja 1996 r., nr DPA.024/205/96:
(...) W przypadku gdy w ramach umowy o dzieło powstanie program nauczania, to wykorzystanie tego programu jako utworu naukowego, np. utrwalenie, zwielokrotnienie i opublikowanie, uzależnione będzie od przeniesienia praw autorskich przez autora lub udzielenia przez niego licencji.
O ile w przypadku opracowywanych materiałów dydaktycznych mogą powstać wątpliwości co do ich twórczego charakteru, o tyle większych kontrowersji nie budzi uznanie wykładu za utwór i stosowanie do wynagrodzenia za jego przeprowadzenie 50% kosztów uzyskania przychodu.
Takie stanowisko zajmują również w tej kwestii organy podatkowe. Przykładem może być tutaj pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego Poznań-Nowe Miasto z 10 maja 2004 r., nr ZG/4150/19/JWR/2004. Organ podatkowy stwierdził w nim, że:
(…) ze stanu faktycznego opisanego w piśmie wynika, iż przedmiotem umowy o dzieło jest przygotowanie i przeprowadzenie wykładów z zakresu (...). Zatem czynność ta w świetle przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest przedmiotem prawa autorskiego.
Organy podatkowe zwracają przy tym uwagę podatnikom, że w razie wątpliwości co do prawidłowości zakwalifikowania wykonanej pracy jako korzystającej z praw autorskich lub pokrewnych, powinni zwrócić się w celu rozstrzygnięcia tej kwestii do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (np. postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego Naczelnika Urzędu Skarbowego w Legnicy z 29 września 2005 r., nr PDII415/1/59/05).
• art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
• art. 1 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 21, poz. 164
Katarzyna Krawień
specjalista w zakresie podatków dochodowych