Jestem wspólnikiem w spółce jawnej handlującej oknami. W zeszłym roku rozliczenie zrobiła dla nas księgowa, którą zatrudniliśmy na umowę o dzieło. Dwa tygodnie temu zostałem wezwany do urzędu skarbowego na przesłuchanie i poinformowano mnie, że zaniżyliśmy podatek o 3000 zł i spółka będzie za to odpowiadać. Czy to jest zgodne z prawem? Przecież błąd popełniła wynajęta przez nas osoba, a dochody były nie nasze, a spółki. Jak wybrnąć z tej sytuacji?
W analizowanym przypadku mamy do czynienia z nałożeniem na spółkę odpowiedzialności posiłkowej. Ta specyficzna instytucja ma za zadanie zabezpieczyć interesy Skarbu Państwa na wypadek uszczuplenia należności podatkowych, w sytuacji gdy osoba bezpośrednio odpowiedzialna nie będzie w stanie ponieść konsekwencji swego zaniedbania. W Pana przypadku jednak odpowiedzialność taka została nałożona niesłusznie.
Ale po kolei: otóż zgodnie z art. 24 § 1 k.k.s. za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego można uczynić w całości lub w części odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej (w tej kategorii mieści się spółka jawna), jeżeli sprawcą czynu zabronionego jest zastępca tego podmiotu prowadzący jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze (np. księgowa zatrudniona na podstawie umowy o dzieło), a zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa jakąkolwiek korzyść majątkową (w naszym przypadku jest to zaniżenie podatku). Odpowiedzialność posiłkowa nie obciąża spadku i nie wygasa:
• w razie śmierci sprawcy skazanego po uprawomocnieniu się orzeczenia,
• jeżeli kary grzywny wobec skazanego nie wykonano z powodu jego nieobecności w kraju.
Jak zatem widać, jest ona ukształtowana bardzo szeroko. Pociągnięcie odpowiedzialnego podmiotu następuje w formie postanowienia, które w postępowaniu przygotowawczym wydaje organ prowadzący to postępowanie (inspektor lub urząd skarbowy), a po wniesieniu aktu oskarżenia – sąd. Podmiot odpowiedzialny posiłkowo uiszcza wymierzoną grzywnę, jeżeli skazany nie zapłaci jej w terminie i zostanie stwierdzone, że nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji.
W rozpatrywanym przypadku nie mamy jednak do czynienia z przestępstwem, a z wykroczeniem skarbowym. Wykroczenie jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia (w 2004 r. jest to 3800 zł). Wartość uszczuplenia ponad wszelką wątpliwość kwalifikuje opisany czyn jako wykroczenie, a tym samym uniemożliwia pociągnięcie spółki do opisanej odpowiedzialności. Staje Pan jednak jeszcze przed problemem wzruszenia decyzji fiskusa. Otóż procedura w tego typu sprawach nie zna pojęcia nieważności decyzji z mocy prawa. Nawet jeśli postanowienie jest wadliwe, to i tak funkcjonuje w porządku prawnym do czasu jego zgodnego z prawem uchylenia. W tym zakresie mamy jednak do dyspozycji całą paletę środków. W postępowaniu przygotowawczym należy po prostu złożyć zażalenie do właściwej izby skarbowej. Wnosi się je w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Minusem jest fakt, że zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, jednak organ, który je wydał, lub powołany do rozpoznania zażalenia może wstrzymać wykonanie. Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.
Uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza ich podjęcie, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki. W tak oczywistej sytuacji nie powinno być problemów z anulowaniem nieprawidłowej decyzji i uwolnieniem Pańskiej spółki od odpowiedzialności.
Z kolei zatrudniona przez Pana księgowa odpowie za wykroczenie skarbowe na zasadzie art. 56 § 3 albo art. 76 k.k.s. Karą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo. Może być ona wymierzona w granicach od jednej dziesiątej (76 zł) do dwudziestokrotnej (15 200 zł) wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność ustaje z upływem 2 lat od czasu popełnienia czynu. Oczywiście podstawowym obowiązkiem będzie w tym wypadku wyrównanie uszczuplonego podatku, ale spółka nie poniesie konsekwencji działania nierzetelnej księgowej.
Stanisław Wurcel
Podstawa prawna:
• art. 77–79 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.),
• art. 24–25, art. 46–52, art. 124, art. 166–170, art. 184 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.).