Grunt będzie wykorzystywany rolniczo. Czynsz z tytułu dzierżawy płatny jest za każdy rok kalendarzowy do 31 sierpnia danego roku na rachunek bankowy rolnika. Jaki dokument będzie właściwy dla ujęcia kosztu z tytułu czynszu dzierżawnego w księgach rachunkowych spółki (rolnik nie wystawi rachunku)? Jak i kiedy zdarzenie to ująć w księgach rachunkowych spółki? Ewidencję kosztów spółka prowadzi na kontach zespołu 4.
rada
W przypadku braku możliwości otrzymania od rolnika dokumentu w postaci rachunku uproszczonego lub faktury jednostka może udokumentować zdarzenie za pomocą dowodu zastępczego. Koszty dzierżawy należy rozliczać proporcjonalnie w ciągu roku.
uzasadnienie
Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej. Są one wynikiem realizacji umów handlowych zawieranych z kontrahentami. Sama umowa może nie powodować przeniesienia prawa własności.
Umowa dzierżawy jest specyficzną umową cywilnoprawną zdefiniowaną przez przepisy kodeksu cywilnego. Zobowiązuje ona wydzierżawiającego do oddania rzeczy do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Dzierżawca natomiast zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.
Udokumentowanie ewidencji dzierżawy gruntu
Dzierżawa gruntu jest zatem usługą. Na podstawie zawartej umowy usługodawca wystawia fakturę VAT. Podstawą opodatkowania jest umówiona kwota czynszu. Wyjątkiem jest tutaj dzierżawa gruntów przeznaczonych na cele rolnicze.
Dzierżawa nieruchomości stanowi świadczenie usługi. Co do zasady czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług według stawki 22%. Wyjątek stanowi dzierżawa gruntów przeznaczonych na cele rolnicze. Zwolnienie to ma podstawę prawną w § 8 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.
Jeśli rolnik świadczący usługę dzierżawy nie jest czynnym podatnikiem VAT - nie wystawi faktury. Jednostka prowadząca księgi rachunkowe musi jednak zaewidencjonować zdarzenie gospodarcze za pomocą dowodu księgowego. Przepisy bilansowe wyróżniają dowody:
l zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów,
l zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom,
l wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.
W razie uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności.
W omawianym przykładzie usługa dzierżawy nie podlega przepisom ustawy o VAT, a to oznacza, że dla udokumentowania kosztu z tytułu czynszu wystarczy wewnętrzny dokument zastępczy. Może to być standardowe polecenie księgowania (PK) sporządzone na podstawie umowy.
Ewidencja księgowa dzierżawy gruntu
Spółka prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4. Jeżeli jednostka jest ukierunkowana tylko na działalność rolniczą, ograniczenie w postaci zastosowania tylko kont zespołu 4 jest uzasadnione. Rozwiązanie takie nie jest pracochłonne z punktu widzenia służb księgowych, jednocześnie dostarcza podstawowych informacji na temat poniesionych kosztów. Umożliwia prawidłowe sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym oraz informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.
Działalność rolnicza polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych ma charakter jednoroczny. Jeden raz w roku powstaną produkty, którym przypisane będą określone koszty. Koszty dzierżawy można w ciągu roku rozliczyć w podziale na poszczególne miesiące. Za koszty wytworzenia produktu uznaje się koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.
Jeżeli, całość gruntu będzie wykorzystana do zasiewu na początku roku, należy dokonać księgowania rocznego czynszu dzierżawy w poczet kosztów usług obcych (40), przy jednoczesnym rozliczaniu ich w czasie, obciążając konto „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. Natomiast miesięczna rata rozliczana będzie za pomocą konta przejściowego „Rozliczenie kosztów” (49) oraz konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” (64).
Inne koszty rodzajowe ujmuje się odpowiednio na kontach zespołu 4, zalecane jest jednak wyodrębnienie na kontach analitycznych kosztów bezpośrednio związanych z produkcją.
Jednostka może - i wydaje się to najlepszym rozwiązaniem w przypadku uprawy roślin - korzystać z uproszczonej ewidencji kosztów, którą przewiduje ustawa o rachunkowości. Pozwala ona na odpisywanie w koszty wartości produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem stanu tych składników aktywów i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu.
Jakie koszty zaliczamy do kosztów wytworzenia
Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
UWAGA!
Nawet jeżeli ustawa zezwala na dokonanie inwentaryzacji raz w roku, nie później niż na dzień bilansowy, należy zaznaczyć, że ze względu na rozliczenie podatkowe rzeczywisty koszt własny powinien być ustalony na koniec każdego miesiąca.
Dlatego na dzień bilansowy dokonana będzie korekta tego kosztu o wartość zinwentaryzowanych, niesprzedanych produktów roślinnych.
Może się zdarzyć, że niecały obszar zostanie wykorzystany. Wtedy część czynszu odpowiadająca temu obszarowi stanowiła będzie koszt niewykorzystanych zdolności produkcyjnych księgowanych na pozostałe koszty operacyjne.
Przykład
W grudniu 2006 r. spółka zawarła z rolnikiem umowę dzierżawy na pięć lat. Czynsz roczny wynosi 6000 zł, miesięczna rata - 500 zł. Inne koszty bezpośrednio związane z produkcją roślin:
l zużycie materiałów - 1500 zł,
l wynagrodzenia - 4500 zł.
Wyhodowane rośliny spółka sprzedała za 15 000 zł netto. Na koniec okresu wartość pozostałych roślin na poziomie kosztu wytworzenia wynosi 1000 zł.
1. Księgowanie kosztu dzierżawy na początek roku:
a) ewidencja na kontach zespołu 4
Wn „Usługi obce” 6 000
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 6 000
b) przeniesienie kosztów do rozliczenia w czasie
Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 6 000
Ma „Rozliczenie kosztów” 6 000
2. Przeksięgowanie miesięcznej raty:
Wn „Rozliczenie kosztów” 500
Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 500
3. Zużycie materiałów:
Wn „Zużycie materiałów” 1 500
Ma „Materiały” 1 500
4. Wynagrodzenie:
Wn „Wynagrodzenie” 4 500
Ma „Rozrachunki z pracownikami” 4 500
5. Zaliczenie do kosztu własnego wartości wyprodukowanych roślin:
Wn „Koszt własny sprzedaży” 12 000
Ma „Rozliczenie kosztów” 12 000
6. Faktura za sprzedane produkty roślinne:
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 18 300
Ma „VAT należny” 3 300
Ma „Sprzedaż produktów” 15 000
7. Korekta kosztów własnych o wartość produktów w magazynie:
Wn „Produkty” 1 000
Ma „Koszt własny sprzedaży” 1 000
Księgowania na dzień bilansowy
8. Przeksięgowanie kosztów rodzajowych na wynik finansowy:
Wn „Wynik finansowy” 12 000
Ma „Usługi obce” 6 000
Ma „Wynagrodzenie” 4 500
Ma „Zużycie materiałów” 1 500
9. Przeksięgowanie przychodów na wynik finansowy:
Wn „Przychody ze sprzedaży” 15 000
Ma „Wynik finansowy” 15 000
10. Ustalenie zmiany stanu produktu:
Wn „Rozliczenie kosztów” 11 000
Ma „Koszt własny sprzedaży” 11 000
11. Przeksięgowanie zmiany stanu produktów:
Wn „Rozliczenie kosztów” 1 000
Ma „Wynik finansowy” 1 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przychody z działalności rolniczej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych niezależnie od tego, czy podmiot wykorzystuje do tego celu grunty własne czy też grunty wydzierżawione od innych podmiotów. Jednostka musi to jednak czynić własnymi siłami. Wszelkie koszty związane z tą działalnością (m.in. dzierżawy gruntów) nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów, gdyż warunkiem zakwalifikowania wydatku do kosztu podatkowego jest jego związek z przychodem podatkowym.
Podstawa prawna:
- art. 17 ust. 2 pkt 4, art. 28 ust. 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
- art. 2 ust. 1 pkt 1, art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
Jerzy Rybka
główny księgowy z licencją MF