Jednostka dominująca - spółka z o.o. znajduje się w upadłości. Posiada ona 100 proc. udziałów w spółce A, a także 42 proc. udziałów w spółce B. Spółka A w praktyce nie prowadzi działalności - nie osiągnęła przychodów - tylko pewne niewielkie koszty związane z jej funkcjonowaniem. Czy należy sporządzać skonsolidowane sprawozdanie? Czy też można na jakiejś podstawie odstąpić od tego obowiązku?
W zasadzie każda jednostka dominująca (w tym przypadku jest to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością znajdująca się w upadłości) sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej składającej się z jednostek, w których posiada udziały i akcje. Wynika to z brzmienia art. 55 ustawy z 29 września o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.). W przepisie tym wskazano, co składa się na skonsolidowane sprawozdanie finansowe, a także, na jaki dzień zostaje ono sporządzone.
Od obligatoryjnego sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego ustawa o rachunkowości przewiduje jednak liczne wyłączenia. Zostały one określone w art. 56–58 ustawy o rachunkowości. Zaliczamy do nich następujące przypadki:
1. Jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla, bez dokonywania wyłączeń konsolidacyjnych, o których mowa w art. 60 ust. 2 i 6, z uwzględnieniem danych jednostek współzależnych niebędących spółkami handlowymi, spełniają co najmniej dwa z następujących warunków:
1) łączne średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 250 osób,
2) łączna suma bilansowa w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 7 500 000 euro,
3) łączne przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 15 000 000 euro (art. 56 ust. 1).
2. Jednostka dominująca, zależna od innej jednostki, mającej siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli:
1) jednostka dominująca wyższego szczebla posiada co najmniej 90 proc. udziałów tej jednostki, a wszyscy pozostali udziałowcy tej jednostki wyrazili zgodę,
2) jednostka dominująca wyższego szczebla obejmie konsolidacją zarówno zależną od niej jednostkę dominującą, jak i wszystkie jednostki zależne od jednostki dominującej zwolnionej ze sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego (art. 56 ust. 2).
3. Jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego także wtedy, gdy wszystkie jednostki od niej zależne wyłącza się z obowiązku objęcia ich konsolidacją na podstawie art. 57 lub art. 58 ustawy o rachunkowości (art. 56 ust. 3).
4. Konsolidacją nie obejmuje się jednostki zależnej oraz niebędącej spółką handlową jednostki współzależnej, jeżeli:
1) udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub pozyskane w innej formie, z wyłącznym ich przeznaczeniem do późniejszej odprzedaży, w terminie jednego roku od dnia ich nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie,
2) występują ograniczenia w sprawowaniu kontroli lub współkontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami, w tym wypracowanym przez tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie kontroli nad organami kierującymi tą jednostką (art. 57 ust. 1).
5. Konsolidacją można nie obejmować jednostki zależnej lub współzależnej niebędącej spółką handlową, jeżeli:
1) dane finansowe tej jednostki są nieistotne dla realizacji obowiązku określonego w art. 4 ust. 1,
2) pozyskanie informacji, niezbędnych do prawidłowego i rzetelnego objęcia jednostki konsolidacją, wiązać się może z poniesieniem niewspółmiernie wysokich kosztów, uniemożliwiających spełnienie wymaganych ustawą obowiązków, związanych ze sporządzeniem, zbadaniem, zatwierdzeniem i opublikowaniem skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Przepis ten ma zastosowanie wyłącznie do jednostek, których siedziba lub miejsce sprawowania zarządu znajduje się poza terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Jeżeli dwie lub więcej jednostek zależnych lub współzależnych spełnia ww. kryterium, ale ich łączne dane są istotne z punktu widzenia realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości, to jednostki te należy objąć konsolidacją (art. 58).
W pytaniu nie określono wielkości bilansowych, a zatem analiza spełniania warunków umożliwiających odstąpienie od konsolidacji sprawozdania finansowego nie jest możliwa. Jednakże, jak należy wnioskować z pytania, dotyczy ono przede wszystkim obowiązku konsolidacji w przypadku, gdy jednostka dominująca znajduje się w upadłości.
Analiza zapisów art. 56–58 ustawy o rachunkowości (zacytowanych powyżej) nie wskazuje jednoznacznie, iż nie jest sporządzane skonsolidowane sprawozdanie finansowe jednostki znajdującej się w upadłości – tzn. niekontynuującej działalności.
Wydaje się, iż pośrednio można wskazać, że sprawozdanie finansowe takiej grupy kapitałowej nie będzie podlegało konsolidacji w odniesieniu do dwóch przepisów:
• art. 57 ust. 1 pkt 3 – który mówi, iż można nie konsolidować sprawozdań finansowych w przypadku, gdy występują ograniczenia w sprawowaniu kontroli lub współkontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami, w tym wypracowanym przez tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie kontroli nad organami kierującymi tą jednostką – wydaje się, że upadłość jest przejawem takiego braku kontroli nad jednostkami zależnymi,
• art. 3 ust. 1 pkt 34 – w którym zdefiniowano sprawowanie kontroli nad inną jednostką jako zdolność jednostki do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągania korzyści ekonomicznych z jej działalności – a w przypadku upadłości trudno mówić o takiej kontroli, która ma wpływ na osiąganie korzyści ekonomicznych.
Istotnym argumentem może być również fakt, iż sprawozdanie finansowe jednostki postawionej w stan upadłości z punktu widzenia udziałowca nie daje informacji o bieżącej kondycji jednostki – gdyż wiadomo, iż ta kondycja jest słaba. Konsolidacja sprawozdania finansowego jest zatem niezasadna.
Podsumowując, moim zdaniem, w przypadku gdy jednostka dominująca postawiona jest w stan upadłości (nie kontynuuje działalności), nie ma obowiązku sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Piotr Rybicki
dyrektor finansowy w firmie MM Petro Sp. z o.o.
Podstawa prawna:
art. 55–58 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).