Podatnik zakupił w celach handlowych od zagranicznego kontrahenta towar, który następnie został sprzedany innemu zagranicznemu odbiorcy. Płatności z tytułu obu transakcji zostały rozliczone w euro. Podatnik posiada własny rachunek walutowy prowadzony w euro. Za jego pośrednictwem realizowane są płatności dokonywane w transakcjach z zagranicznymi kontrahentami. Jak powinny zostać rozliczone przychody i koszty uzyskania przychodów w podatku dochodowym?
Przepisy podatkowe zobowiązują podatników do prowadzenia ksiąg rachunkowych w walucie polskiej. W efekcie rodzi to obowiązek przeliczania na złote wszelkich przychodów i kosztów uzyskania przychodów wyrażonych w walutach obcych.
Jeśli przychody związane z działalnością gospodarczą są wyrażone w walutach obcych, a między dniem ich uzyskania i dniem faktycznego otrzymania występują różne kursy walut, przychody te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu kupna walut z dnia faktycznego otrzymania przychodów, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał uzyskujący przychód, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia uzyskania przychodu. Analogicznie, jeśli koszty wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich zarachowania i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał ponoszący koszt, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zarachowania kosztów.
Należy zaznaczyć, że takie ujęcie różnic kursowych nie upoważnia do traktowania ich jako samoistnego, niezależnego elementu prawno-finansowego. Istnieją one bowiem zawsze przy przychodach lub kosztach uzyskania przychodów wyłącznie jako element korygujący ich wartość. Ponadto różnice kursowe są jedynie zrealizowaną, tj. faktycznie (fizycznie) otrzymaną lub zapłaconą kategorią przychodu lub kosztu uzyskania przychodu.
Różnice kursowe są jedynie zrealizowaną, tj. faktycznie otrzymaną lub zapłaconą kategorią przychodu lub kosztu uzyskania przychodu.
Jeśli więc podatnik dokonuje zapłaty za zakupiony towar walutą obcą, powinien w dniu dokonania takiej zapłaty skorygować zarachowany koszt z tytułu zakupu towaru o różnicę kursową, wyliczoną zgodnie z art. 15 ust. 1 updop.
Przykład 1
Podatnik zakupił 1 stycznia towar handlowy za kwotę 6000 euro. Kurs średni NBP tego dnia wyniósł 1 euro = 4,00 zł. Zapłata za zakupiony towar nastąpiła 20 stycznia, przy kursie sprzedaży banku podatnika 1 euro = 3,90 zł. W związku z dokonanym zakupem podatnik powinien 1 stycznia zarachować kwotę 6000 × 4,00 = 24 000 zł, zaś 20 stycznia obliczyć i zarachować różnicę kursową w kwocie –600 zł, tj. 6000 × 3,90 – 6000 × 4,00 = 23 400 – 24 000 = –600 zł. Koszt uzyskania przychodu podatnika wyniósł zatem ostatecznie: 24 000 – 600 = 23 400 zł.
Jeśli zapłata za towar nastąpiła z rachunku podatnika, prowadzonego w euro, podatnik ten powinien dodatkowo obliczyć koszty z tytułu różnic kursowych od własnych środków lub wartości pieniężnych w walutach obcych. Zgodnie z przepisami art. 15 ust. 1a updop koszt taki ustala się jako różnicę między wartością własnych środków lub wartości pieniężnych w walutach obcych obliczoną przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut z dnia faktycznej zapłaty oraz kursu kupna walut z dnia ich otrzymania albo kursu sprzedaży z dnia nabycia walut, ogłaszanego odpowiednio przez bank, z którego usług korzystał podatnik.
Przykład 2
W celu zapłaty za towar 20 stycznia podatnik zakupił od banku 10 stycznia 6000 euro po kursie sprzedaży banku 1 euro = 4,1 zł, które następnie przechowywał na swoim rachunku bankowym. 20 stycznia nastąpił wypływ z rachunku podatnika waluty w kwocie 6000 euro, w celu dokonania zapłaty za zakupiony towar. W dniu tym obowiązywał kurs sprzedaży banku 1 euro = 3,90 zł.
Wyliczenie różnic kursowych od własnych środków lub wartości pieniężnych w wa-lutach obcych przedstawia się według wzoru:
gdzie:
RK – różnica kursowa,
Z – wartość środków w walucie obcej, obliczona przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut z dnia faktycznej zapłaty, ogłaszanego przez bank, z którego usług korzystał podatnik,
N – wartość środków w walucie obcej, obliczona przy zastosowaniu kursu sprzedaży z dnia nabycia walut, ogłaszanego przez bank, z którego usług korzystał podatnik.
Czyli: RK = 6000 × 3,90 – 6000 × 4,1 = 23 400 – 24 600 = –1200 zł.
Różnica kursowa w kwocie 1200 zł powinna zmniejszyć koszty uzyskania przychodów podatnika jako różnica kursowa od własnych środków.
Analogicznego wyliczenia, jak w przypadku kosztów uzyskania przychodów, podatnik powinien dokonać przy sprzedaży towaru. Oznacza to, że w dniu otrzymania należności jest zobowiązany skorygować zarachowany uprzednio, z tytułu sprzedaży towaru, przychód o różnicę kursową, wyliczoną zgodnie z art. 12 ust. 3 updop.
Przykład 3
Podatnik sprzedał 4 lutego towar handlowy za kwotę 8000 euro. Kurs średni NBP tego dnia wyniósł 1 euro = 4,00 zł. Należność za towar wpłynęła 30 lutego przy kursie kupna banku podatnika 1 euro = 4,30 zł.
4 lutego podatnik powinien zaksięgować w przychody należne kwotę 8000 × 4,00 = 32 000 zł, zaś 30 lutego obliczyć różnicę kursową, tj. 8000 × 4,30 – 8000 × 4,00 = 34 400 – 32 000 = 2400 zł. Różnica ta powinna zwiększyć przychody należne podatnika, co oznacza, że łączne przychody do opodatkowania wynoszą 32 000 + 2400 = 34 400 zł.
Katarzyna Gortat-Kopacka
Podstawa prawna
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 25, poz. 202