Dzięki uchwalonej przez Sejm - teraz już tylko czekającej na podpis prezydenta - ustawie regulującej procedurę zawiązywania spółek europejskich, również polskie spółki będą mogły je zawiązywać i prowadzić działalność w kraju i za granicą. Utworzą je rodzime spółki akcyjne - przez połączenie z innymi spółkami akcyjnymi - pod warunkiem, że co najmniej dwie spółki zawiązujące SE będą podlegały prawu różnych państw członkowskich. Spółki będą mogły się łączyć również przez przejęcie, a zawiązana wówczas nowa spółka przyjmie formę europejskiej.
Spółki europejskie będą zawiązywane na podstawie przepisów uchwalonej ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 z 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej. Przepisy rozporządzenia obowiązują w państwach członkowskich bez potrzeby włączania ich do istniejących już tam aktów prawnych. Z kolei przepisy wewnętrzne państw UE powinny zostać do nich dostosowane. Dlatego ustawa nie reguluje wszystkich problemów dotyczących zawiązywania SE. Spółka europejska ma podlegać przede wszystkim przepisom rozporządzenia, a tylko w tych przypadkach, które są wyraźnie tam wskazane – przepisom swojego statutu. Natomiast w sprawach nieuregulowanych w rozporządzeniu albo uregulowanych tam częściowo podlega przepisom prawa członkowskiego.
WARTO WIEDZIEĆ
Kapitał spółki europejskiej określany będzie zawsze w euro, a subskrybowany kapitał akcyjny nie może być niższy niż 120 tys. euro.
Sposoby założenia spółki europejskiej określają przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej.
Jak założyć spółkę
Przepisy rozporządzenia Rady przewidują powstanie nowej spółki przez połączenie, przejęcie spółek akcyjnych lub utworzenie jej w ramach holdingu przez spółkę akcyjną i spółkę z o.o. Jeżeli spółki akcyjne, które mają statutową siedzibę i główny zarząd we Wspólnocie, łączą się i w ten sposób tworzą SE, to przynajmniej dwie z nich muszą podlegać prawu różnych państw członkowskich.
Przepisy rozporządzenia przewidują dwa etapy postępowania połączeniowego. Nad pierwszym, który obejmuje czynności dokonywane w łączącej się spółce, kontrolę sprawują tzw. organy właściwe w państwie jej siedziby. W Polsce byłby to więc sąd rejestrowy, który po przeprowadzeniu kontroli wystawi odpowiednie zaświadczenie potwierdzające legalność postępowania.
W razie połączenia się spółek wszystkie aktywa i pasywa każdej ze spółek przejmowanych przechodzą na spółkę przejmującą, a akcjonariusze spółki przejmowanej stają się akcjonariuszami przejmującej. Spółka przejmowana przestanie istnieć, a przejmująca przyjmie formę SE.
Z kolei holdingową SE mogą tworzyć – na podstawie przepisów rozporządzenia – spółki akcyjne i spółki z o.o., które mają statutową siedzibę i główny zarząd we Wspólnocie. W dodatku dwie z nich powinny podlegać prawu różnych państw członkowskich bądź mieć co najmniej od dwóch lat spółkę zależną, która podlega prawu innego państwa członkowskiego albo ma oddział w innym państwie członkowskim.
Inną dopuszczalną przez przepisy rozporządzenia formą jest przekształcenie spółki akcyjnej – mającej statutową siedzibę i główny zarząd we Wspólnocie – w spółkę europejską. Powinien zostać przy tym spełniony warunek, że przekształcana spółka ma od co najmniej dwóch lat spółkę zależną, która podlega prawu innego państwa członkowskiego.
Przewidziano też możliwość utworzenia zależnej spółki europejskiej przez subskrypcję jej akcji, jeżeli spółki lub inne osoby prawne tworzące ją mają statutową siedzibę i główny zarząd we Wspólnocie, a przynajmniej dwie z nich podlegają prawu różnych państw członkowskich bądź mają od co najmniej dwóch lat spółkę zależną, która podlega prawu innego państwa członkowskiego, bądź też mają oddział usytuowany w innym państwie członkowskim.
Wykup akcji przez akcjonariuszy
Polskie przepisy o spółce europejskiej przewidują, że w razie zawiązania jej przez połączenie i wyznaczenie siedziby statutowej za granicą, uchwałę o połączeniu podejmuje się jawnie w imiennym głosowaniu, a każda akcja ma wówczas jeden głos. Akcjonariusze głosujący przeciwko uchwale o połączeniu będą mogli domagać się, aby ich akcje zostały wykupione. W ciągu 10 dni od powzięcia uchwały o połączeniu mają prawo złożyć spółce pisemne żądanie wykupu.
Wykup akcji ma się odbywać po cenie notowanej na rynku regulowanym według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed podjęciem uchwały. Akcje własne będzie mogła wykupić nawet spółka, co przyspieszyłoby przeprowadzenie wykupu.
WARTO WIEDZIEĆ
Spółka europejska powinna zostać wpisana do rejestru w KRS, na takich samych zasadach jak polskie spółki akcyjne.
Ustawa przewiduje, że wyceny akcji spółki, która nie jest publiczną, dokonywałby biegły powołany przez sąd rejestrowy, na wniosek zarządu spółki. Wycena byłaby ostateczna.
Model monistyczny i dualistyczny
Organy spółek europejskich – zgodnie z założeniami rozporządzenia – będą mogły funkcjonować w systemie monistycznym lub dualistycznym. Przyjęty tam model dualistyczny przepisy uchwalonej ustawy dostosowują do rozwiązań przewidzianych w kodeksie spółek handlowych. Przewiduje on powołanie w spółce zarówno zarządu, jak i rady nadzorczej. Rada nadzorcza składałaby się co najmniej z trzech członków, a w spółkach publicznych nawet z co najmniej 5 członków.
Model monistyczny natomiast zastępuje radę nadzorczą i zarząd jednym organem, którym jest rada administrująca, a do prowadzenia spraw spółki powołuje dyrektora wykonawczego.
Rada administrująca składająca się z trzech członków, a w spółce publicznej z pięciu, będzie prowadziła sprawy spółki, reprezentowała ją i sprawowała stały nadzór nad jej działalnością. Prowadzenie spraw SE mogłaby powierzyć dyrektorowi wykonawczemu albo dyrektorom wykonawczym. Powoływałaby i odwoływała tych dyrektorów, określałaby dla nich wynagrodzenie, ustalała plany biznesowe, oznaczałaby cenę emisyjną nowych akcji. Miałaby też prawo wglądu w dokumenty SE, we wszelkie sprawozdania i wyjaśnienia oraz mogłaby dokonywać rewizji majątku SE.
Rada administracyjna powinna uchwalić regulamin i określić w nim m.in., w jaki sposób swoje czynności będą sprawowali dyrektorzy administracyjni. Może też wydawać im wiążące polecenia odnośnie do prowadzenia spraw SE. Natomiast takich poleceń nie może wydawać im walne zgromadzenie.
Gdyby w spółce powołano kilku dyrektorów, to wówczas w regulaminie rada może przyznać kompetencje generalnego dyrektora wykonawczego. Kierowałby on pracą pozostałych dyrektorów, a w razie równości głosów o wyniku głosowania zadecydowałby jego głos.
Przepisy ustawy dotyczące systemu dualistycznego dostosowują model przyjęty w rozporządzeniu Rady do rozwiązań przyjętych w kodeksie spółek handlowych. W UE obowiązuje zasada, że państwa członkowskie mogą przyznać walnemu zgromadzeniu prawo wyboru członków organu zarządzającego na zasadach przewidzianych dla spółek akcyjnych. Byłby to wyjątek od zasady, że mogą być oni powoływani i odwoływani przez organ nadzorczy.
WARTO WIEDZIEĆ
Dyrektorem wykonawczym może zostać członek rady administrującej lub osoba spoza jej składu. Co najmniej połowa rady powinna jednak składać się z osób, które nie są dyrektorami wykonawczymi. Przewodniczącym rady nie może też być generalny dyrektor wykonawczy.
Łączenie potencjału gospodarczego
Rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001 z 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej obowiązuje od 8 października 2004 r. Zostało wydane w celu stworzenia ram prawnych dla tworzenia grup tzw. spółek ponadnarodowych, czyli wywodzących się z różnych państw członkowskich. Umożliwiałoby to tym państwom, przy okazji łączenia się spółek, również połączenie potencjału gospodarczego. Wejście w życie rozporządzenia zostało odroczone na trzy lata (do wspomnianej daty 8 października 2004 r.), aby każde państwo członkowskie mogło wprowadzić z wyprzedzeniem przepisy określające sposób powstania i funkcjonowania SE z siedzibami statutowymi na jego terenie.
Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz